Bài báo tường thuật hành trình về các di tích lịch sử quan trọng, từ đồi Phong tướng (Định Hóa) nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phong quân hàm Đại tướng cho Võ Nguyên Giáp và các tướng lĩnh đầu tiên vào ngày 28/5/1948. Tiếp đó, tác giả đến Mộc Châu, thăm di tích Trung đoàn 52 Tây Tiến, nơi tái hiện chặng đường gian khổ và tinh thần chiến đấu của đoàn quân, cùng bức thư ý nghĩa của Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi bộ đội. Bài viết đặc biệt nhấn mạnh vai trò lãnh đạo chủ chốt của Thiếu tướng Hoàng Sâm tại mặt trận Tây Tiến, người được Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp tin tưởng giao trọng trách. Các giai thoại và hồi ức đã khắc họa tài năng quân sự, bản lĩnh kiệt xuất và sự hy sinh cao cả của Hoàng Sâm cùng các chiến sĩ, góp phần làm nên khúc tráng ca Tây Tiến bi hùng trong lịch sử dân tộc.
(QBĐT) – Từ mảnh đất Cao Bằng lịch sử, chúng tôi hành trình về “Thủ đô gió ngàn” ATK Định Hóa (Thái Nguyên), đặt chân lên Di tích lịch sử đồi Phong tướng tại xóm Tỉn Keo, xã Phú Đình. Tiếp đó, cuộc hành trình xuyên Tuyên Quang, men theo đường số 6 ngược dòng lên Mộc Châu (Sơn La), theo dấu chân vị tướng Hoàng Sâm cùng những người lính đã khắc ghi khúc tráng ca Tây Tiến vào lịch sử dân tộc.
>>> Bài 1: Đất khoa bảng… nuôi chí anh hùng
>>> Bài 2: Sự lựa chọn lịch sử
>>> Bài 3: Ra quân là đánh thắng
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Di tích lịch sử đồi Phong tướng mãi tạc ghi khoảnh khắc lịch sử: Ngày 28/5/1948, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa long trọng tổ chức lễ phong quân hàm. Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ đã phong quân hàm Đại tướng cho đồng chí Võ Nguyên Giáp. Cùng ngày, Người công bố sắc lệnh phong quân hàm Trung tướng cho đồng chí Nguyễn Bình, và phong quân hàm Thiếu tướng cho các đồng chí: Trần Tử Bình, Văn Tiến Dũng, Lê Thiết Hùng, Lê Hiến Mai, Trần Đại Nghĩa, Hoàng Sâm, Nguyễn Sơn, Chu Văn Tấn, Hoàng Văn Thái. Như vậy, chỉ ba năm sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, Quân đội ta đã tự hào sở hữu 1 Đại tướng, 1 Trung tướng và 9 Thiếu tướng. Trong niềm vinh dự đó, Quảng Bình tự hào đóng góp hai vị tướng tài ba: Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thiếu tướng Hoàng Sâm.
Trở lại với mạch nguồn Tây Tiến, chúng tôi dừng chân tại Di tích lịch sử Trung đoàn 52 Tây Tiến, tọa lạc trên đồi Nà Bó, thị trấn Mộc Châu – nơi ghi dấu những chiến công oanh liệt của đoàn binh Tây Tiến trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954). Từ Nhà truyền thống, nơi lưu giữ những kỷ vật vô giá của đoàn quân, Vì Thị Thảo, nữ hướng dẫn viên duyên dáng người dân tộc Thái, dẫn lối chúng tôi theo những bậc đá uốn lượn ngược lên khu tưởng niệm linh thiêng.
 |
Với niềm tự hào hiển hiện, Vì Thị Thảo thuyết minh: Những bậc đá được thiết kế tài tình, có đoạn thẳng tắp vút lên, có đoạn lại uốn lượn hiểm trở, chênh vênh, tái hiện một cách sống động hành trình gian lao của đoàn quân Tây Tiến năm xưa qua những địa hình khắc nghiệt, tựa như câu thơ nổi tiếng “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/Heo hút cồn mây súng ngửi trời”. Đài tưởng niệm, ngự trị ở vị trí cao nhất, tựa lưng vào đỉnh Pha Luông hùng vĩ, mang hình dáng lưỡi lê vút thẳng lên trời xanh, biểu tượng cho ý chí quật cường và tinh thần quyết chiến, quyết thắng của Trung đoàn Tây Tiến. Nhà bia với kiến trúc “Khải Hoàn môn” uy nghi, khắc ghi những chiến công lẫy lừng cùng ước mơ về ngày chiến thắng của những người lính Tây Tiến, và đặc biệt là bức thư tràn đầy tâm huyết của Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi bộ đội Tây Tiến nhân ngày thành lập Trung đoàn vào tháng 2/1947.
Trong bức thư lịch sử ấy, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết: “Hôm nay các đồng chí lên đường lãnh nhiệm vụ tiến về hướng Tây… Tôi viết thư này cho tất cả các đồng chí, người hiện đã ở tiền tuyến miền Tây cũng như người vừa nhận được lệnh lên đường, mong vạch rõ được nhiệm vụ nặng nề, thiêng liêng mà nước nhà đã giao phó; tôi muốn kêu gọi các đồng chí chuẩn bị tinh thần cho đầy đủ để ứng phó với tất cả những khó khăn, hiểm nghèo đang đợi chờ các đồng chí ở nơi chiến địa”…
Đáp lời hiệu triệu non sông của Đảng, Bác Hồ, và Quân đội… lớp lớp thanh niên nam nữ từ miền xuôi cùng đồng bào các dân tộc Tây Bắc đã dũng cảm xung phong tiến lên miền Việt Tây, mang theo khí phách “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”.
Những dấu ấn kiêu hùng!
Trang sử Tây Tiến bi hùng được tái hiện rõ nét nhất qua thi phẩm “Tây Tiến” của nhà thơ Quang Dũng – một người lính đã từng gắn bó với Trung đoàn. Nhân kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập Trung đoàn Tây Tiến (27/2/1947-27/2/2007), nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã nhận xét sâu sắc: “Trải qua những năm tháng chiến đấu oanh liệt, Trung đoàn Tây Tiến đã rèn luyện, đào tạo được một đội ngũ sĩ quan, nhiều cán bộ cao cấp, trung cấp… trở thành những tướng lĩnh quân đội ưu tú như: Lê Hiến Mai, Lê Trọng Tấn, Hoàng Sâm, Trần Độ, Phùng Thế Tài, Anh Đệ, Văn Phác, Lê Linh…”
Sau khi thành lập, mặt trận Tây Tiến, với phạm vi địa bàn biên viễn từ các tỉnh Bắc Trung Bộ, Tây Bắc đến Sầm Nưa (Lào), được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Chiến khu II, với đồng chí Hoàng Sâm giữ chức Khu trưởng và đồng chí Lê Hiến Mai làm Chính ủy.
Những ngày đắm mình trong không gian Mộc Châu, địa bàn hoạt động oanh liệt của Trung đoàn Tây Tiến năm xưa, chúng tôi lại càng thấm thía lời nhận xét của Đại tá Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Long, nguyên Viện phó Viện Lịch sử Quân sự, về tướng Hoàng Sâm: “Trong sự phát triển của cách mạng Việt Nam, nơi nào khó khăn nhất, thời điểm nào quan trọng nhất là lúc đó, ở đó có Hoàng Sâm. Mặt trận Tây Tiến là một minh chứng”.
Đối với mặt trận Tây Tiến đầy thử thách, đích thân Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã giao trọng trách cho đồng chí Hoàng Sâm. Đại tá Trần Quang Thường (tên thật Trần Đình Phác, quê quán xã Ngọc Thanh, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên), nguyên Trung đoàn phó Trung đoàn Tây Tiến, trong hồi ký của mình khi còn sinh thời, đã kể lại: Vào hạ tuần tháng 9/1945, khi đang là chính trị viên đại đội Bắc Sơn trên đường Nam Tiến, đến Quán Cháo (Ninh Bình), ông nhận được thư của anh Văn (Võ Nguyên Giáp) gọi quay về Hà Nội. Khi vào Bắc Bộ phủ, ông đã thấy anh Hoàng Sâm ở đó. Tấm bản đồ “Hành chính Đông Dương” trải sẵn trên bàn làm việc, anh Văn nhìn vào bản đồ và dặn dò: “Quân Pháp ở Vân Nam đang trở lại đánh chiếm Lai Châu, chúng ta phải lên Sơn La xây dựng lực lượng và ngăn chặn âm mưu lấn chiếm của địch”. Anh Văn nói vui với Trần Quang Thường: “Không đi Nam tiến được, về với Hoàng Sâm cũng là đi đánh Tây thôi mà!”
 |
Tại mặt trận Tây Tiến, sự hào hoa, tài năng quân sự bẩm sinh và bản lĩnh kiệt xuất của Khu trưởng Hoàng Sâm tiếp tục tỏa sáng, hòa quyện trong những chiến công kiêu hùng, bi tráng của đoàn quân Tây Tiến. Cũng theo hồi ký của Đại tá Trần Quang Thường: Khi cùng Khu trưởng Hoàng Sâm đến Hòa Bình, danh tiếng của Hoàng Sâm đã vang xa, khiến Liên trưởng Tàu đang đóng quân tại đó ngỏ lời thách đấu rượu, với phần thưởng là 300 khẩu súng. Cuộc tỷ thí rượu kéo dài gần trọn đêm, và phần thắng đã thuộc về Hoàng Sâm. Đúng lời hứa, Liên trưởng Tàu đã giao cho phía ta đủ 300 khẩu súng. Tại Hòa Bình, đồng chí Hoàng Sâm còn quyết định cử đồng chí Luận (Võ Văn Dánh, quê quán xã Đức Hóa, Tuyên Hóa, một đội viên Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân) ở lại giúp tỉnh xây dựng và củng cố lực lượng vũ trang.
Những người lính Tây Tiến năm xưa mãi khắc ghi câu chuyện nhuốm màu huyền thoại về tình bạn, tình đồng chí keo sơn giữa Hoàng Sâm và Tạ Đình Đề – một “lãng tử chọc trời khuấy nước” nức tiếng với tài bắn súng hai tay “bách phát, bách trúng”. Nghe danh Hoàng Sâm cũng là một tay thiện xạ, Tạ Đình Đề đã tìm gặp để “so tài” cùng Khu trưởng. Kết quả, Tạ Đình Đề đã tâm phục, khẩu phục trước tài năng của Hoàng Sâm.
Tháng 3/1947, khi quân Pháp nhảy dù xuống Mộc Châu hòng đánh úp Bộ Chỉ huy mặt trận Tây Tiến, Tư lệnh Hoàng Sâm đã nhanh chóng bố trí quân mai phục tại dốc Văn và dốc Đẹt chờ địch. Với tài thiện xạ đỉnh cao của Tư lệnh Hoàng Sâm và Tạ Đình Đề, từ trên hẻm núi cao, bất kỳ tên địch nào lọt vào tầm ngắm tại dốc Đẹt đều bị tiêu diệt. Suốt một ngày giao tranh… rồi chờ… chờ mãi không thấy địch tiến lên. Tạ Đình Đề sốt ruột xuống chân dốc Đẹt tìm hiểu thì mới hay, quân địch đã hoảng sợ tháo chạy mất.
| “Tây Tiến người đi không hẹn ước/Đường lên thăm thẳm một chia phôi/Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy/Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”… Biết bao người lính Tây Tiến đã vĩnh viễn nằm lại với mảnh đất Tây Bắc hùng vĩ, để đất nước có ngày khải hoàn chiến thắng, như lời Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định trong thư gửi Trung đoàn Tây Tiến năm xưa: “Công đức của các đồng chí, đồng bào và Tổ quốc sẽ ghi nhớ. Dưới sự điều khiển của Bộ Chỉ huy Tây Tiến, các đồng chí mạnh tiến lên trên con đường vinh quang thắng lợi. Nếu trong cuộc kháng Nhật chúng ta thành công với khu giải phóng Việt Bắc thì trong cuộc kháng Pháp chúng ta phải thành công với công cuộc Tây Tiến”. |
Ngô Thanh Long
>>> Bài cuối: Nghĩa nặng… tình sâu!
