Cánh chim phượng hoàng: Kết thúc bi tráng, nghĩa tình bất diệt

Thiếu tướng Hoàng Sâm là một vị tướng trận mạc tận hiến, cuộc đời ông là khúc ca hùng tráng của sự cống hiến không ngừng nghỉ cho cách mạng, bắt đầu từ cuộc gặp gỡ định mệnh với Nguyễn Ái Quốc năm 1928. Ông luôn đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, gánh vác mọi trọng trách mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân giao phó. Mối quan hệ giữa ông và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt như tình phụ tử, Bác Hồ đã tác thành duyên vợ chồng cho ông và đau xót khôn nguôi khi ông hy sinh. Cuối năm 1968, Thiếu tướng Hoàng Sâm anh dũng hy sinh trên chiến trường Trị-Thiên ác liệt, để lại hình ảnh một "cánh chim phượng hoàng" kiên cường và tấm gương sáng ngời cho các thế hệ mai sau.

(QBĐT) – Từ cuộc gặp gỡ định mệnh với Thầu Chín (Nguyễn Ái Quốc) tại Thái Lan năm 1928, cho đến khoảnh khắc hy sinh anh dũng trên chiến trường Trị-Thiên năm 1968, cuộc đời của Thiếu tướng Hoàng Sâm là khúc ca hùng tráng của sự cống hiến không ngừng nghỉ. Ông đã không quản ngại gian khổ, gánh vác mọi trọng trách mà Đảng, Bác Hồ, Quân đội và nhân dân giao phó. Là một vị tướng trận mạc, ông đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, để lại mọi gánh lo gia đình cho người vợ hiền đảm. Sự ra đi của ông cuối năm 1968 đã khắc ghi tên ông như một “cánh chim phượng hoàng” mãi mãi neo đậu trên mảnh đất miền Trung kiên cường, bất khuất, nơi chôn rau cắt rốn của người con ưu tú.

    >>> Bài 1: Đất khoa bảng… nuôi chí anh hùng

    >>> Bài 2: Sự lựa chọn lịch sử

    >>> Bài 3: Ra quân là đánh thắng

    >>> Bài 4: Khúc tráng ca Tây Tiến

Người Cha già và nỗi đau mất con

Mối duyên gắn bó với Bác Hồ từ những ngày đầu bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài đã tạo nên một tình cảm đặc biệt mà Người dành cho tướng Hoàng Sâm, như tình phụ tử thiêng liêng. Vốn là vị tướng trận mạc, Hoàng Sâm luôn đặt nghĩa lớn lên trên tình riêng, gác lại chuyện lập gia đình. Mãi đến khi bước sang tuổi 33, chính Bác Hồ đã tác thành, giới thiệu cho ông một cô gái Hà Nội, để rồi vợ chồng tướng Hoàng Sâm “nên đôi, nên đũa” nhờ ân nghĩa của Người.

Phu nhân của tướng Hoàng Sâm là bà Phan Thị Mỹ Lệ, nguyên nữ sinh trường Đồng Khánh (Hà Nội), sau này là giáo viên cấp hai bộ môn Văn-Sử. Ông bà đã vun đắp hạnh phúc và lần lượt sinh hạ năm người con gồm: Hoàng Thị Lan (sinh năm 1948, đã mất), Hoàng Mộng Liên (sinh năm 1950), Hoàng Sùng (sinh năm 1952), Hoàng Thu Thủy (sinh năm 1955) và Hoàng Hải (sinh năm 1961, đã mất). Tiếp nối truyền thống gia đình, các con của Thiếu tướng Hoàng Sâm đều trưởng thành trong lực lượng vũ trang.

Tại ngôi nhà thân thuộc ở phố Vương Thừa Vũ (TP. Hà Nội), nơi bà Hoàng Mộng Liên, người con gái thứ hai của tướng Hoàng Sâm, đang sinh sống, chúng tôi đã may mắn được lắng nghe những câu chuyện cảm động về tình cảm đặc biệt mà Bác Hồ dành cho song thân và gia đình bà.

Năm 1948, trong buổi lễ phong tướng đầu tiên diễn ra tại ATK Định Hóa (Thái Nguyên), Bác Hồ đã trao tặng tướng Hoàng Sâm một chiếc đồng hồ quý giá, mặt sau khắc dòng chữ “Hồ Chí Minh tặng”. Chiếc đồng hồ ấy đã trở thành vật bất ly thân, cùng ông trải qua khắp các chiến trường. Trước khi lên đường vào Nam, ông đã trao lại cho bà Mỹ Lệ. Sau khi tướng Hoàng Sâm hy sinh, bà Mỹ Lệ lại trao kỷ vật thiêng liêng này cho con gái Hoàng Mộng Liên cùng lời dặn dò sâu sắc: “Sau này gửi cho con trai, kỷ vật thiêng liêng Bác Hồ dành cho ông ngoại. Để con cháu nhớ, học tập, noi gương”.

Sau cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, chiến trường miền Nam, đặc biệt là mặt trận Trị-Thiên, gặp muôn vàn khó khăn, đòi hỏi cấp thiết một người đủ tài năng và bản lĩnh để trực tiếp lãnh đạo phong trào. Một lần nữa, Thiếu tướng Hoàng Sâm lại được Bác Hồ đích thân lựa chọn, giao phó trọng trách.

Trước chuyến đi đầy hiểm nguy ấy, Bác Hồ, với sự thấu hiểu sâu sắc về những gian khó, hy sinh có thể xảy đến, đã đích thân viết thư tay gửi Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nhắn tướng Hoàng Sâm vào gặp Người. Nội dung bức thư chân tình ấy viết: “Kính gửi chú Hai! 7 giờ sáng mai (thứ tư) hoặc ngày kia (thứ năm), Bác muốn gặp đồng chí Hoàng Sâm. Khi gặp, Bác nên dặn dò những điều gì? Thân ái. 2/7/1968. Bác”. Tiếc thay, những lời căn dặn sâu sắc giữa vị Cha già dân tộc và người con ưu tú đã không được lưu lại cho hậu thế.

Bà Hoàng Mộng Liên xúc động kể: Khi bố bà hy sinh trên chiến trường, Bác Hồ đã chỉ thị cho quân đội, bằng mọi giá phải đưa thi hài ông về. Bác đến viếng bố, Người đã khóc rất nhiều. Sau đó, Bác hỏi mẹ bà: “Cô muốn có nguyện vọng gì không?”. Mẹ bà chỉ đáp: “Cháu chỉ muốn được thấy mặt anh Sâm”. Bác Hồ lắc đầu, bởi lẽ lúc ấy, thi hài ông được đưa về trong một quan tài kẽm kín mít. Mẹ bà lại hỏi Bác: “Người trong quan tài đó, có đúng anh Sâm không?”. Bác Hồ gật đầu xác nhận. Vâng lời Bác, mẹ bà không có thêm bất kỳ đề nghị nào khác, nén chặt nỗi đau vào lòng.

Vì nghĩa chung, gác lại tình riêng

Những ngày cuối cùng trước khi Thiếu tướng Hoàng Sâm lên đường vào chiến trường, bà Phan Thị Mỹ Lệ mang nặng nỗi ưu tư, bà hỏi chồng: “Chiến trường ác liệt đến thế, anh đi nếu chẳng may không về, ai sẽ nuôi năm đứa con nhỏ?”. Ông đã trả lời ngắn gọn, nhưng tràn đầy niềm tin sắt đá: “Anh hy sinh thì các con đã có em, có Đảng, có Nhà nước lo. Nhất định các con sẽ nên người”.

“Gia đình sơ tán lên Hòa Bình, mẹ tôi thường xuyên đến Quân khu 3 để hỏi thăm tin tức của bố. Đầu năm 1969, khi mẹ tôi đến, các bác lãnh đạo Quân khu chỉ nói bố bị ốm nặng. Chắc chắn lúc này bố đã hy sinh rồi, nhưng các bác trả lời thế để trấn an tinh thần mẹ. Dù chiến tranh ác liệt, từ Hòa Bình, mẹ vẫn về Hà Nội tìm mua cho bố mấy tút thuốc để dành, chờ ngày bố ra”- bà Hoàng Mộng Liên nhớ lại trong xúc động- “Năm 1991, mẹ tôi ra đi thanh thản, để lại cho các con rất nhiều bài thơ viết về bố, trong đó có hai bài thơ gói trọn tình cảm của một người vợ thủy chung và nỗi nhớ thương Bác Hồ kính yêu”.

Được sự đồng ý của bà Hoàng Mộng Liên, chúng tôi xin trân trọng trích dẫn nguyên văn hai bài thơ dưới đây, như một lời tri ân sâu sắc trên hành trình theo dấu chân “cánh chim phượng hoàng” đã một thời tận hiến theo cách mạng, theo Đảng, theo Bác Hồ – Thiếu tướng Hoàng Sâm.

Bài thơ thứ nhất “Tưởng nhớ anh Hoàng Sâm”: Vẫn mái nhà xưa, anh đi đâu/Na, cam ra quả đượm muôn sầu/Ơn người chăm sóc không còn nữa/Quả trĩu trên cành nghĩa nặng sâu/Rặng lý, rặng nho, nọ cây đào/Nhớ anh trước gió lá rì rào/Phi lao thẳng tắp vi vu mãi/Mát rượi mong anh từ hôm nao/Nhìn cá lội bơi những xế chiều/Thương anh mơ ước biết bao nhiêu/Trở về ta nấu nồi riêu cá/Chan húp mát lòng bên con yêu/Anh đã đi rồi theo tổ tiên/Nhà xưa vắng vẻ cảnh triền miên/Hương thơm tỏa ngát bao quanh ảnh/Hồn nhắn vợ con sống nhẫn kiên/Cỏ đã mọc xanh trên mộ rồi/Thương anh ngồi khóc lệ tuôn rơi/Tình riêng nhỏ bé bên non nước/Khắc phục lâu dài nỗi đầy vơi/Ước mơ đất nước được thanh bình/Con cháu tự do sống quang vinh/Nghĩa cả quên mình anh không tiếc/Ngàn thu yên nghỉ dạ đinh ninh.

Bài thơ thứ hai “Bác Hồ và anh Sâm”: Nước mắt chan hòa Bác đến thăm/Con sao không dậy vẫn yên nằm/Phải chăng trọn vẹn tình non nước/Ngủ giấc say sưa với tháng năm/Bác tặng vòng hoa đẹp nhất hoa/Đặt bên linh cữu thật xót xa/Cúi đầu vĩnh biệt con thương tiếc/Cảm động rưng rưng Bác lại ra/Chín tháng trôi qua rồi một ngày/Bác Hồ tạ thế gió heo may/Ra đi trời khóc, muôn người khóc/Tang tóc, biệt ly, ôi đắng cay/Người đi nghĩa vụ đã xong rồi/Tiếp bước cha anh tiến lên thôi/Nam Bắc hai miền giành thắng lợi/Bài ca độc lập vọng muôn nơi!

Ngô Thanh Long