Cánh chim phượng hoàng: Hồi kết bi tráng của nghĩa tình

Thiếu tướng Hoàng Sâm là một vị tướng trận mạc lỗi lạc, đã cống hiến trọn đời cho cách mạng Việt Nam từ khi gặp Bác Hồ năm 1928. Ông luôn đặt nghĩa lớn của Tổ quốc lên trên tình riêng, và được Chủ tịch Hồ Chí Minh xem như con ruột thịt, luôn dành tình thương yêu sâu nặng. Bác Hồ không chỉ tác thành hạnh phúc cá nhân mà còn đặc biệt quan tâm đến gia đình ông, thậm chí khóc thương khi ông hy sinh. Cuối năm 1968, Thiếu tướng Hoàng Sâm đã anh dũng hy sinh tại chiến trường Trị-Thiên ác liệt khi đang thực hiện trọng trách được Bác Hồ tin tưởng giao phó.

(QBĐT) – Từ khoảnh khắc gặp gỡ Thầu Chín-Nguyễn Ái Quốc tại Thái Lan (năm 1928) cho đến khi anh dũng hy sinh (năm 1968), cuộc đời Thiếu tướng Hoàng Sâm là một hành trình cống hiến không ngừng nghỉ, một chuỗi những chuyến đi và nhận lãnh mọi trọng trách mà Đảng, Bác Hồ, Quân đội và nhân dân tin tưởng giao phó. Ông là một vị tướng trận mạc lỗi lạc, luôn đặt nghĩa lớn của Tổ quốc lên trên tình riêng cá nhân. Mọi việc gia đình, từ chăm sóc đến nuôi dạy con cái, đều được người vợ hiền đảm gánh vác chu toàn. Cuối năm 1968, Thiếu tướng Hoàng Sâm đã vĩnh viễn nằm xuống trong khi thực hiện nhiệm vụ tại chiến trường Trị-Thiên ác liệt. Cánh chim phượng hoàng ấy mãi mãi “hóa thân” trên mảnh đất miền Trung kiên cường, bất khuất, nơi có quê hương ông.

    >>> Bài 1: Đất khoa bảng… nuôi chí anh hùng

    >>> Bài 2: Sự lựa chọn lịch sử

    >>> Bài 3: Ra quân là đánh thắng

    >>> Bài 4: Khúc tráng ca Tây Tiến

Giọt nước mắt của Người Cha già

Gắn bó thân thiết với Bác Hồ từ những năm tháng gian lao bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài, Thiếu tướng Hoàng Sâm luôn nhận được tình thương yêu sâu nặng, đặc biệt từ Bác. Người xem ông như một người con ruột thịt. Vốn là một vị tướng trận mạc luôn đặt nghĩa lớn lên trên hết, Hoàng Sâm đã tạm gác hạnh phúc cá nhân. Mãi đến khi đã bước qua tuổi 33, chính Bác Hồ đã đích thân xe duyên, giới thiệu cho ông một cô gái Hà Nội. Hạnh phúc “nên đôi, nên đũa” của vợ chồng Thiếu tướng Hoàng Sâm chính là nhờ Người tác thành.

Người bạn đời của Thiếu tướng Hoàng Sâm là bà Phan Thị Mỹ Lệ, cựu nữ sinh trường Đồng Khánh (Hà Nội), sau này trở thành giáo viên cấp hai chuyên dạy bộ môn Văn-Sử. Ông bà đã sinh được năm người con lần lượt là các anh chị: Hoàng Thị Lan (sinh năm 1948, đã mất), Hoàng Mộng Liên (sinh năm 1950), Hoàng Sùng (sinh năm 1952), Hoàng Thu Thủy (sinh năm 1955) và Hoàng Hải (sinh năm 1961, đã mất). Nối nghiệp cha, hầu hết các con của Thiếu tướng Hoàng Sâm đều tiếp tục tham gia phục vụ trong lực lượng vũ trang.

Tại ngôi nhà thân thuộc ở phố Vương Thừa Vũ (TP. Hà Nội), nơi bà Hoàng Mộng Liên, người con gái thứ hai của Thiếu tướng Hoàng Sâm đang sinh sống, chúng tôi đã được lắng nghe bà kể lại những kỷ niệm về tình cảm đặc biệt mà Bác Hồ dành cho song thân và gia đình bà.

Vào năm 1948, trong buổi lễ phong quân hàm cấp tướng đầu tiên tại ATK Định Hóa (Thái Nguyên), Bác Hồ đã trao tặng Thiếu tướng Hoàng Sâm một chiếc đồng hồ, với dòng chữ “Hồ Chí Minh tặng” khắc trang trọng ở mặt sau. Chiếc đồng hồ ấy đã trở thành vật bất ly thân, làm bạn đồng hành cùng ông trên khắp các chiến trường. Trước khi lên đường vào Nam, ông đã trao lại cho bà Mỹ Lệ. Sau khi Thiếu tướng Hoàng Sâm anh dũng hy sinh, bà Mỹ Lệ lại trao tặng hiện vật thiêng liêng này cho con gái Hoàng Mộng Liên, cùng lời dặn dò sâu sắc: “Sau này hãy gửi cho con trai, đây là kỷ vật thiêng liêng Bác Hồ dành cho ông ngoại. Để con cháu đời đời nhớ ơn, học tập và noi gương”.

Sau cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, chiến trường miền Nam, đặc biệt là mặt trận Trị-Thiên, đứng trước vô vàn thử thách, đòi hỏi phải có một vị chỉ huy đủ năng lực và bản lĩnh để trực tiếp lãnh đạo phong trào. Một lần nữa, Thiếu tướng Hoàng Sâm lại được Bác Hồ chính thức tin tưởng giao phó trọng trách này.

Trước ngày Thiếu tướng Hoàng Sâm lên đường vào chiến trường, Bác Hồ đã nhận định rõ những khó khăn, hiểm nguy, thậm chí là sự hy sinh tính mạng đang chờ đợi. Vì lẽ đó, Người đã viết một lá thư tay gửi Đại tướng Võ Nguyên Giáp, truyền đạt ý muốn gặp Thiếu tướng Hoàng Sâm. Toàn văn bức thư thiêng liêng ấy như sau: “Kính gửi chú Hai! 7 giờ sáng mai (thứ tư) hoặc ngày kia (thứ năm), Bác muốn gặp đồng chí Hoàng Sâm. Khi gặp, Bác nên dặn dò những điều gì? Thân ái. 2/7/1968. Bác”. Đáng tiếc thay, những lời căn dặn giữa người Cha già dân tộc và vị tướng tài ba Hoàng Sâm đã không được lưu lại cho hậu thế.

Bà Hoàng Mộng Liên ngậm ngùi kể lại: Khi cha bà hy sinh trên chiến trường, Bác Hồ đã lập tức ra lệnh cho quân đội, phải bằng mọi giá đưa thi hài ông về. Người đến viếng cha bà, và đã không kìm được những giọt nước mắt đau xót. Sau đó, Bác hỏi mẹ bà: “Cô có nguyện vọng gì không?”. Mẹ bà thưa: “Cháu chỉ mong muốn được nhìn thấy mặt anh Sâm”. Bác Hồ lắc đầu, bởi lẽ khi ấy, linh cữu của ông được quàn trong quan tài kẽm niêm phong kín mít, không thể nhìn thấy mặt. Mẹ bà lại hỏi Bác: “Người nằm trong quan tài đó, có đúng là anh Sâm không?”. Bác Hồ gật đầu xác nhận. Tin tưởng vào lời Người, mẹ bà đã không có bất kỳ đề nghị gì thêm.

Trọn đời vì nghĩa lớn, gác lại tình riêng

Trong những ngày trước khi Thiếu tướng Hoàng Sâm lên đường ra mặt trận, bà Phan Thị Mỹ Lệ trĩu nặng nỗi lo, bà hỏi chồng: “Chiến trường ác liệt như vậy, anh đi nếu điều chẳng lành xảy ra, ai sẽ nuôi năm đứa con thơ dại của chúng ta?”. Ông trả lời ngắn gọn, nhưng với niềm tin sắt đá: “Anh hy sinh thì các con sẽ được em, được Đảng, được Nhà nước chăm sóc, nuôi dưỡng. Chắc chắn các con sẽ trưởng thành và trở thành những công dân có ích cho đất nước”.

“Gia đình tôi sơ tán lên Hòa Bình, mẹ thường xuyên đến Quân khu 3 để hỏi thăm tin tức về cha. Đầu năm 1969, khi mẹ đến, các bác lãnh đạo Quân khu thông báo cha bị ốm nặng. Chắc chắn khi ấy cha đã hy sinh rồi, nhưng các bác đã trả lời như vậy để làm dịu nỗi đau, trấn an tinh thần mẹ. Từ Hòa Bình, giữa lúc chiến tranh khốc liệt, mẹ vẫn không quản ngại đường sá xa xôi để về Hà Nội tìm mua cho cha mấy tút thuốc lá để dành, chờ ngày cha ra”- bà Hoàng Mộng Liên bồi hồi nhớ lại- “Đến năm 1991, mẹ tôi mất. Mẹ nhắm mắt xuôi tay trong sự thanh thản, và đã để lại cho các con rất nhiều bài thơ viết cho cha, trong đó có hai bài thơ đong đầy tình cảm của một người vợ dành cho chồng, và nỗi lòng thương nhớ Bác Hồ của một người con”.

Được sự đồng ý của bà Hoàng Mộng Liên, chúng tôi xin phép trích dẫn nguyên văn hai bài thơ này, như một nén tâm hương tri ân, dõi theo dấu chân của “cánh chim phượng hoàng” đã vút bay cùng cách mạng, cùng Đảng, cùng Bác Hồ – Thiếu tướng Hoàng Sâm.

Bài thơ thứ nhất “Tưởng nhớ anh Hoàng Sâm”: Vẫn mái nhà xưa, anh đi đâu/Na, cam ra quả đượm muôn sầu/Ơn người chăm sóc không còn nữa/Quả trĩu trên cành nghĩa nặng sâu/Rặng lý, rặng nho, nọ cây đào/Nhớ anh trước gió lá rì rào/Phi lao thẳng tắp vi vu mãi/Mát rượi mong anh từ hôm nao/Nhìn cá lội bơi những xế chiều/Thương anh mơ ước biết bao nhiêu/Trở về ta nấu nồi riêu cá/Chan húp mát lòng bên con yêu/Anh đã đi rồi theo tổ tiên/Nhà xưa vắng vẻ cảnh triền miên/Hương thơm tỏa ngát bao quanh ảnh/Hồn nhắn vợ con sống nhẫn kiên/Cỏ đã mọc xanh trên mộ rồi/Thương anh ngồi khóc lệ tuôn rơi/Tình riêng nhỏ bé bên non nước/Khắc phục lâu dài nỗi đầy vơi/Ước mơ đất nước được thanh bình/Con cháu tự do sống quang vinh/Nghĩa cả quên mình anh không tiếc/Ngàn thu yên nghỉ dạ đinh ninh.

Bài thơ thứ hai “Bác Hồ và anh Sâm”: Nước mắt chan hòa Bác đến thăm/Con sao không dậy vẫn yên nằm/Phải chăng trọn vẹn tình non nước/Ngủ giấc say sưa với tháng năm/Bác tặng vòng hoa đẹp nhất hoa/Đặt bên linh cữu thật xót xa/Cúi đầu vĩnh biệt con thương tiếc/Cảm động rưng rưng Bác lại ra/Chín tháng trôi qua rồi một ngày/Bác Hồ tạ thế gió heo may/Ra đi trời khóc, muôn người khóc/Tang tóc, biệt ly, ôi đắng cay/Người đi nghĩa vụ đã xong rồi/Tiếp bước cha anh tiến lên thôi/Nam Bắc hai miền giành thắng lợi/Bài ca độc lập vọng muôn nơi!

Ngô Thanh Long