Phượng Hoàng: Ra quân là chiến thắng.

Sau khi thành lập, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (VNTTGPQ) nhận chỉ thị "Trận đầu nhất định phải thắng lợi" từ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Võ Nguyên Giáp và Đội trưởng Hoàng Sâm, Đội đã xuất sắc hoàn thành nhiệm vụ với hai chiến công vang dội tại Phai Khắt (25/12/1944) và Nà Ngần (26/12/1944). Các trận đánh được thực hiện bằng chiến thuật "hóa trang kỳ tập" đầy bất ngờ, dựa trên công tác trinh sát kỹ lưỡng và kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân vận, binh vận. Những thắng lợi này không chỉ củng cố niềm tin, khai mở truyền thống "ra quân là đánh thắng" mà còn khắc họa rõ nét nghệ thuật quân sự độc đáo của Việt Nam: "chắc mới đánh… đánh chắc thắng".

(QBĐT) – Ngay sau khi Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (VNTTGPQ) được thành lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành chỉ thị quan trọng: “Trong vòng một tháng phải có hoạt động để gây tin tưởng cho các chiến sĩ và gây truyền thống hành động tích cực, nhanh chóng cho bộ đội”, đồng thời khẳng định quyết tâm “Trận đầu nhất định phải thắng lợi”. Dù đối mặt vô vàn khó khăn, thiếu thốn, Đội VNTTGPQ dưới sự lãnh đạo tài tình của đồng chí Võ Nguyên Giáp và Đội trưởng Hoàng Sâm, đã xuất sắc hoàn thành nhiệm vụ Đảng và Bác Hồ giao phó, lập nên hai chiến công vang dội tại Phai Khắt và Nà Ngần. Những thắng lợi này không chỉ củng cố niềm tin mà còn khai mở truyền thống “ra quân là đánh thắng” lừng lẫy của Quân đội nhân dân Việt Nam.

    >>> Bài 1: Miền đất học thức ươm mầm anh hùng

    >>> Bài 2: Quyết định mang tầm vóc lịch sử

“Lai vô ảnh, khứ vô tung” – Đến không dấu, đi không vết

Hành trình khám phá khu rừng Trần Hưng Đạo dẫn chúng tôi đến với những dấu tích lịch sử thiêng liêng. Đồng hành cùng đoàn là cô gái Tày La Hồng Hạnh đến từ TP. Cao Bằng, người đã dẫn chúng tôi thăm Di tích lịch sử các đồn Phai Khắt (xã Tam Kim) và Nà Ngần (xã Hoa Thám), thuộc huyện Nguyên Bình.

Cách rừng Trần Hưng Đạo 7km, đồn Phai Khắt từng là ngôi nhà của ông Nông Văn Lạc, một “hạt giống cách mạng” kiên trung của tỉnh Cao Bằng, người đã trực tiếp tham gia cả hai trận đánh lịch sử. Năm 1998, khi nhận tin ông Nông Văn Lạc qua đời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã gửi thư chia buồn sâu sắc. Trong thư, Đại tướng nhấn mạnh: “Anh Lạc là người có công lớn trong những ngày đầu xây dựng lực lượng vũ trang, thành lập Đội VNTTGPQ theo chỉ thị của Bác Hồ. Anh đã trực tiếp chuẩn bị và tiến hành hai cuộc chiến đấu thắng lợi đầu tiên tại Phai Khắt, Nà Ngần cùng nhiều chiến thắng vang dội tiếp theo”.

Tiếp theo, đồn Nà Ngần, cách đồn Phai Khắt khoảng 20km, tọa lạc trên một ngọn đồi cao với địa thế hiểm trở, muốn tiếp cận phải vượt qua nhiều thung lũng. Công trình này là một ngôi nhà sàn truyền thống gồm 3 gian, 2 chái lợp ngói, thuộc sở hữu của gia đình Phó lý Páo (tức Nông Văn Páo).

“Trận đầu nhất định phải thắng lợi” – lời huấn thị đanh thép của Bác Hồ đã trở thành kim chỉ nam hành động xuyên suốt, là mệnh lệnh thiêng liêng và cũng là gánh nặng trách nhiệm to lớn đặt lên vai đồng chí Võ Nguyên Giáp cùng Đội trưởng Hoàng Sâm.

Nguyên Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng, ông Dương Mạc Thăng, con trai của chính trị viên Đội VNTTGPQ Xích Thắng (Dương Mạc Thạch), hồi tưởng: Dưới sự chỉ đạo sáng suốt của đồng chí Võ Nguyên Giáp và Đội trưởng Hoàng Sâm, toàn Đội VNTTGPQ đã kiên định lựa chọn chiến thuật “hóa trang kỳ tập” để tiến công. Việc đánh chiếm Phai Khắt và Nà Ngần được đánh giá là một trận đấu cân sức, bởi lực lượng trực tiếp tham gia chỉ khoảng 20 người, trang bị vũ khí thô sơ, trong khi cán bộ chỉ huy còn ít kinh nghiệm thực chiến. Thời điểm tấn công được đặt ra phải đảm bảo tuyệt đối các yếu tố bí mật và bất ngờ. Đặc biệt, sau khi giành thắng lợi, đội quân phải rút lui an toàn, đảm bảo tính mạng và tài sản của nhân dân không bị địch trả thù.

Ông Tô Vũ Công (sinh năm 1954), cư dân xã Vĩnh Quang, TP. Cao Bằng, con trai của đội viên Đội VNTTGPQ Tô Vũ Dâu – người trực tiếp tham gia công phá hai đồn Phai Khắt và Nà Ngần – chia sẻ hồi ức: “Khi còn sống, cha tôi thường kể về những trận đánh hào hùng, và luôn dành cho Đội trưởng Hoàng Sâm một sự ngưỡng mộ đặc biệt về tài năng quân sự xuất chúng, đạo đức mẫu mực, tác phong chỉ huy quyết đoán cùng tình thương yêu sâu sắc dành cho đồng đội, đồng chí và đồng bào”. Để đảm bảo tuyệt đối “trận đầu nhất định phải thắng lợi”, công tác trinh sát được Đội trưởng Hoàng Sâm giao phó cho cậu bé Hồng (tức Nông Văn Xương), người chỉ mới 12 tuổi và có nhà gần đồn. Hằng ngày, bé Hồng mang rượu và thức ăn ngon vào biếu tên Đồn trưởng đồn Phai Khắt. Nhờ đó, mọi thông tin về vị trí kho súng đạn, giờ giấc sinh hoạt, lịch đổi gác của địch… đều được cậu bé nắm vững và báo cáo chính xác cho Đội trưởng Hoàng Sâm.

Vào chiều ngày 25/12/1944, trận đánh đồn Phai Khắt đã diễn ra với sự tham gia trực tiếp của đồng chí Võ Nguyên Giáp. Chỉ sau 30 phút chiến đấu quả cảm, Đội VNTTGPQ đã làm chủ hoàn toàn khu vực. Kết quả, quân ta thu giữ 17 khẩu súng, tiêu diệt tên đồn trưởng Pháp và bắt sống toàn bộ binh lính cố thủ trong đồn.

Thừa thắng xông lên từ Phai Khắt, Đội VNTTGPQ cấp tốc hành quân đến mục tiêu tiếp theo: đồn Nà Ngần. Sáng ngày 26/12/1944, lực lượng ta đã bí mật áp sát đồn địch. Toàn đội đã khéo léo cải trang bằng những bộ quân phục kaki của lính dõng và lính tập, vốn là chiến lợi phẩm thu được từ đồn Phai Khắt. Trận đánh đồn Nà Ngần chỉ diễn ra trong khoảng 15 phút thần tốc. Quân ta đã tiêu diệt 5 tên địch, bắt sống 17 tên và thu giữ 27 khẩu súng. Sau chiến thắng oanh liệt, đồng chí Hoàng Văn Thái tự hào giương cao lá cờ đỏ sao vàng năm cánh, để lá cờ Tổ quốc tung bay trên nóc đồn Nà Ngần.

“Chắc mới đánh… đánh chắc thắng”: Bản lĩnh của nghệ thuật quân sự

Đại tá, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Long, nguyên Viện phó Viện Lịch sử Quân sự, nhận định: “Tướng quân Hoàng Sâm là một vị danh tướng, một chiến binh lỗi lạc”. Khi Bác Hồ và đồng chí Võ Nguyên Giáp tin tưởng giao phó trọng trách Đội trưởng Đội VNTTGPQ, dù đối mặt với muôn vàn thử thách và gian khổ trong giai đoạn sơ khai, đây cũng chính là thời điểm tài năng quân sự thiên bẩm của Đội trưởng Hoàng Sâm được bộc lộ rực rỡ nhất. Hai chiến thắng vang dội tại Phai Khắt, Nà Ngần, cùng với trận đánh đồn Đồng Mu (châu Bảo Lạc, Cao Bằng) vào ngày 4/2/1945, là những minh chứng hùng hồn cho bản lĩnh phi thường ấy.

Dưới sự chỉ đạo chiến lược của Bác Hồ và đồng chí Võ Nguyên Giáp, Đội trưởng Hoàng Sâm đã vận dụng xuất sắc chiến thuật “hóa trang kỳ tập”. Đây là nghệ thuật “lấy ít địch nhiều”, sử dụng tối thiểu súng đạn, hạn chế tối đa thương vong, nhằm kiên quyết giành thắng lợi đúng theo chỉ thị của Bác. Điều này đã khắc họa rõ nét những đặc sắc của nghệ thuật quân sự Việt Nam: “chắc mới đánh… đánh chắc thắng”.

Nghệ thuật ấy thể hiện qua việc lựa chọn mục tiêu và thời điểm tiến công một cách tối ưu. Lực lượng ta trực tiếp xung kích chỉ vỏn vẹn hơn 20 người, trang bị vũ khí thô sơ, và đội ngũ cán bộ còn chưa dày dạn kinh nghiệm thực chiến. Các mục tiêu Phai Khắt và Nà Ngần được chọn vì chúng nằm cách xa nhau, biệt lập khỏi trung tâm chỉ huy địch tại châu lỵ Nguyên Bình, khiến việc chi viện lẫn nhau khi có biến trở nên khó khăn. Đội trưởng Hoàng Sâm đã chọn thời cơ tấn công vào những khoảnh khắc bất ngờ nhất. Tại đồn Phai Khắt là 17 giờ, khi quân địch vừa dùng bữa tối. Còn tại đồn Nà Ngần, thời điểm được chọn là 7 giờ sáng, lúc quân địch vừa thức giấc. Điều kiện thuận lợi là vào thời điểm ta tấn công, chỉ huy đồn người Pháp không có mặt, qua đó cơ bản triệt tiêu hoàn toàn ý chí và sức đề kháng của địch.

Tờ báo “Việt Nam độc lập”, cơ quan tuyên truyền của Việt Minh tại Cao-Bắc-Lạng, trong số đặc biệt chào mừng năm mới 1945 (hiện đang được lưu giữ trang trọng tại Nhà trưng bày khu di tích Quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo), đã tường thuật về các sự kiện đánh đồn Phai Khắt, Nà Ngần với nội dung như sau: “Vào ngày 11/11 âm lịch, tức ngày 25/12 dương lịch, một đơn vị quân đội lạ, xuất hiện không rõ nguồn gốc, đã tiến đến đồn Phai Khắt, tổng Kim-Mã, châu Nguyên Bình. Sau đó, người cai Tây và toàn bộ 17 lính dõng đã mang theo tất cả khí giới trong đồn, tuyên bố với dân làng rằng họ cùng cách mạng đi đánh Nhật, rồi cùng đội quân lạ bí mật rút đi”.

Về trận Nà Ngần, tờ báo tiếp tục tường thuật: “Sáng ngày 12/11 âm lịch, tức ngày 26 dương lịch, vào lúc 7 giờ 14 phút, đội tuyên truyền của Việt Nam giải phóng quân đã tiến vào đồn Nà Ngần… Họ đã giương cao lá cờ đỏ sao vàng năm cánh, công khai xưng là quân cách mạng, đến để thu giữ súng đạn của bọn thực dân phát-xít. Đồng thời, họ tuyên bố rõ ràng rằng quân cách mạng Việt Nam sẽ không nổ súng vào binh lính người Việt, và kêu gọi anh em binh lính Việt Nam hãy giơ tay đầu hàng… Đội tuyên truyền giải phóng quân sau đó đã thu thập toàn bộ súng đạn trong đồn, tập hợp tất cả 15 binh lính khố xanh (trừ 2 người chạy thoát). Một buổi liên hoan thân mật giữa binh lính và cách mạng đã được tổ chức, đồng thời đội cũng cử người đi phát truyền đơn và dán biểu ngữ khắp các khu vực trong đồn…”

Ngô Thanh Long

>>> Bài 4: Khúc tráng ca Tây Tiến – Hành trình anh dũng