Phượng hoàng: Lựa chọn lịch sử định đoạt vận mệnh

 

 

 

Theo chân di sản viên Hoàng Thị Hoe, chúng tôi men theo con đường nhỏ, dần tiến sâu vào khu rừng Trần Hưng Đạo hùng vĩ, nơi những cây cổ thụ trăm năm tuổi vươn mình sừng sững. Điểm dừng chân chính là địa danh lịch sử chứng kiến sự kiện thành lập Đội VNTTGPQ.

 

Với kiến thức lịch sử uyên thâm, chị Hoàng Thị Hoe đã trình bày sâu sắc: “Trong bối cảnh cách mạng Việt Nam có những chuyển biến mạnh mẽ, Bác Hồ đã có nhận định chiến lược: Giai đoạn cách mạng hòa bình phát triển đã khép lại, nhưng thời điểm toàn dân khởi nghĩa vẫn chưa đến. Nếu chỉ duy trì hoạt động dưới hình thức chính trị sẽ không đủ sức đẩy mạnh phong trào. Tuy nhiên, nếu phát động khởi nghĩa vũ trang ngay lập tức, quân địch sẽ tập trung đối phó. Do đó, cuộc đấu tranh cần phải chuyển mình từ hình thức chính trị sang quân sự, song, chính trị vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Cần thiết phải tìm ra một hình thức phù hợp để thúc đẩy phong trào tiến lên.” Theo Người, hình thức thích hợp ấy chính là việc thành lập “Đội quân giải phóng”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Chỉ thị thành lập Đội VNTTGPQ, trong đó chỉ rõ: “Tên gọi Đội VNTTGPQ hàm nghĩa chính trị trọng hơn quân sự, đây là một đội quân tuyên truyền. Để đạt hiệu quả cao trong hành động quân sự, nguyên tắc cốt lõi là tập trung lực lượng. Do đó, theo chỉ thị mới của Đoàn thể, chúng ta sẽ tuyển chọn những cán bộ, đội viên du kích Cao-Bắc-Lạng kiên quyết, hăng hái nhất và tập trung một phần lớn vũ khí để hình thành đội chủ lực. Bởi lẽ, cuộc kháng chiến của chúng ta là cuộc kháng chiến toàn dân, đòi hỏi phải động viên và vũ trang toàn dân. Vì vậy, song song với việc tập trung lực lượng xây dựng đội quân đầu tiên, cần duy trì các lực lượng vũ trang tại địa phương, cùng phối hợp hành động và hỗ trợ trên mọi phương diện. Đội quân chủ lực, ngược lại, có sứ mệnh dẫn dắt cán bộ vũ trang địa phương, hỗ trợ huấn luyện, cung cấp vũ khí nếu có thể, để các đội này không ngừng lớn mạnh. Về chiến thuật: Sẽ áp dụng lối đánh du kích, với tinh thần bí mật, nhanh chóng, tích cực, di chuyển linh hoạt ‘nay Đông mai Tây, lai vô ảnh, khứ vô tung’. Đội VNTTGPQ là đội quân tiên phong, chúng ta kỳ vọng sẽ sớm có thêm nhiều đội quân ‘đàn em’ khác. Dù ban đầu quy mô còn khiêm tốn, nhưng tiền đồ của đội rất rạng rỡ. Đây chính là điểm khởi đầu của quân giải phóng, có khả năng tiến bước từ Bắc chí Nam, giải phóng toàn cõi Việt Nam.”

 

Đúng mười bảy giờ ngày 22/12/1944, lễ thành lập Đội VNTTGPQ đã long trọng diễn ra. Dưới bóng lá cờ đỏ sao vàng năm cánh kiêu hãnh, trước hàng ngũ 34 chiến sĩ nghiêm trang, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã đọc diễn văn trang trọng, nhấn mạnh: “Nhiệm vụ mà đoàn thể giao phó cho chúng ta là vô cùng hệ trọng và đầy thử thách… Chúng ta có bổn phận chỉ rõ cho toàn dân con đường sống duy nhất, đó là con đường đoàn kết để vũ trang vùng dậy. Quân giải phóng sẽ chứng tỏ mình là đội quân của nhân dân, của quốc gia, kiên cường đi đầu trên hành trình giải phóng dân tộc.”

 

Di sản viên Hoàng Thị Hoe hướng sự chú ý của chúng tôi về phía gốc cây Sau Sau, với thân thẳng vút, ngạo nghễ vươn mình lên trời cao – một loài cây đặc hữu của rừng Trần Hưng Đạo (P.V), tọa lạc cạnh Nhà bia trung tâm. Giọng cô trầm lắng, bộc bạch: “34 chiến sĩ Đội VNTTGPQ năm xưa, giờ đây đều đã về cõi vĩnh hằng. Gốc cây Sau Sau này vẫn sừng sững, trở thành nhân chứng lịch sử trường tồn cùng thời gian. Bởi lẽ, tại buổi lễ trọng đại ấy, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã chọn chính ngọn cây Sau Sau này để treo lá cờ Tổ quốc thiêng liêng.”

 

 

Trong số 34 đội viên Đội VNTTGPQ những ngày đầu thành lập, có 29 người thuộc các dân tộc thiểu số và 5 người dân tộc Kinh. Bên cạnh đồng chí Võ Nguyên Giáp giữ vai trò chỉ huy chung, Quảng Bình vinh dự đóng góp hai người con ưu tú là Hoàng Sâm và Võ Văn Dánh (1905-1991), người mang bí danh Luận, quê ở xã Đức Hóa (Tuyên Hóa). Đội VNTTGPQ được giao quyền đội trưởng cho đồng chí Hoàng Sâm, đồng chí Xích Thắng đảm nhiệm chức vụ chính trị viên, và đồng chí Hoàng Văn Thái phụ trách công tác tình báo cùng kế hoạch tác chiến.

 

Trở lại với cuộc trò chuyện cùng ông Dương Mạc Thăng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng, con trai đồng chí Xích Thắng (Dương Mạc Thạch), trong những ngày chúng tôi lưu trú tại xã Minh Tâm, huyện Nguyên Bình – nơi đã được công nhận là khu di tích cấp tỉnh ghi dấu giai đoạn Chủ tịch Hồ Chí Minh từng sinh sống và làm việc vào đầu năm 1942. Ông Dương Mạc Thăng hồi tưởng: Thân phụ tôi từng khẳng định rằng, trong quá trình hình thành Đội VNTTGPQ, việc Đảng và Bác Hồ tin tưởng giao phó chức vụ Đội trưởng cho đồng chí Hoàng Sâm, chức vụ chính trị viên cho đồng chí Xích Thắng, và công tác tham mưu, tình báo, tác chiến cho đồng chí Hoàng Văn Thái, không hề là một sự lựa chọn ngẫu nhiên. Đây chính là một quyết định mang tính lịch sử, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của cách mạng tại thời điểm bấy giờ.

Đội trưởng Hoàng Sâm, bên cạnh thiên phú quân sự xuất chúng, còn sở hữu biệt tài thu phục lòng người. Theo cách nói hiện đại, Tướng Hoàng Sâm luôn thực hiện phương châm “bốn cùng” với đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc: “cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng đồng bào”. Đặc biệt, uy danh Trần Sơn Hùng của ông khiến cả bọn thổ phỉ dọc dải biên giới Việt-Trung đều phải tâm phục khẩu phục. Quyết định lựa chọn Đội trưởng Hoàng Sâm của Đảng và Bác Hồ đã hoàn toàn chính xác, bởi chỉ sau một thời gian ngắn thành lập, Đội VNTTGPQ cùng lực lượng vũ trang Việt Minh đã liên tiếp giành thắng lợi vang dội tại hai đồn địch Phai Khắt và Nà Ngần, tạo nên tiền đề vững chắc cho truyền thống “đã ra quân là đánh thắng” lừng lẫy của Quân đội nhân dân Việt Nam.

 

“Đồng chí Hoàng Sâm thực sự là một nhân vật huyền thoại của lịch sử. Đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh Cao Bằng, qua nhiều thế hệ, vẫn không ngừng kể lại những câu chuyện chân thực và các giai thoại về Tướng Hoàng Sâm – Trần Sơn Hùng,” ông Bế Thanh Tịnh, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Cao Bằng, nhận định. “Trong gần 5 năm hoạt động cách mạng tại Cao Bằng, đồng chí Hoàng Sâm đã bộc lộ rõ phẩm chất, năng lực chính trị và quân sự ưu việt của một vị tướng tài ba. Hoàng Sâm – Trần Sơn Hùng luôn hiện diện ở những địa bàn hiểm trở, gian khó và nguy hiểm nhất vùng núi rừng Cao-Bắc-Lạng, góp phần kiến tạo và củng cố vững chắc căn cứ địa cách mạng đầu tiên của đất nước. Đảng bộ và nhân dân Cao Bằng sẽ mãi mãi khắc ghi, trân trọng và biết ơn sâu sắc những cống hiến to lớn của đồng chí Hoàng Sâm cho phong trào cách mạng của tỉnh nhà và cả nước, một nhân cách được các thế hệ cán bộ, chiến sĩ, đảng viên và quần chúng nhân dân vô cùng yêu mến, kính trọng và cảm phục.”

 

Khu rừng Trần Hưng Đạo là một hệ sinh thái nguyên sinh rộng gần 202ha, ẩn chứa 4 di tích lịch sử trọng yếu: Địa điểm khai sinh Đội VNTTGPQ; khu lán nghỉ và bếp ăn; nguồn nước sinh hoạt; và đỉnh Slam Cao – nơi đồng chí Võ Nguyên Giáp cùng Ban Chỉ huy Đội VNTTGPQ đã thiết lập trạm quan sát. Tại Nhà bia trung tâm, bốn mặt bia được khắc ghi trang trọng các nội dung: Chỉ thị thành lập Đội VNTTGPQ; diễn biến buổi lễ thành lập; 10 lời thề danh dự do đồng chí Võ Nguyên Giáp đọc trong lễ tuyên thệ (sau này trở thành lời thề danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam); cùng danh sách 34 đội viên đầu tiên.