QTO – Trong văn hóa giao tiếp và ứng xử, lời xin lỗi và lời cảm ơn được xem là những biểu hiện tinh tế của sự văn minh, lịch thiệp. Tuy nhiên, thực tế phũ phàng cho thấy, không ít trường hợp, những hành động tưởng chừng để bày tỏ lòng tri ân lại ẩn chứa cám dỗ “chết người”, dẫn lối đến những hậu quả khôn lường.
Một vụ án vừa khép lại phiên xét xử sơ thẩm, song để giữ sự khách quan và tránh làm tổn thương thêm, người viết không đi sâu vào chi tiết cụ thể, bởi lẽ những cá nhân liên quan đã phải gánh chịu bản án thích đáng cho hành vi phạm tội của mình. Dư luận chứng kiến vụ việc không khỏi chia thành hai luồng: một bên hả hê trước sự trừng phạt, một bên lại ngậm ngùi tiếc nuối. Đáng chú ý, trong số 5 bị cáo ra trước vành móng ngựa, có đến 4 người từng nắm giữ những vị trí, chức vụ quan trọng trong bộ máy xã hội. Thuở nào, tên tuổi và nghề nghiệp của họ từng khiến nhiều người “kiêng nể” và kính trọng. Giờ đây, hình ảnh tiều tụy của họ tại phiên tòa khiến bất cứ ai cũng phải xót xa.
Những mẩu chuyện bên lề dưới đây, dù chỉ là cái nhìn chủ quan của người ngoài cuộc, song cũng đủ sức gợi lên nhiều suy ngẫm sâu sắc. Xuyên suốt các phiên tranh tụng, cụm từ “cảm ơn” liên tục được nhắc đi nhắc lại trong lời khai của các bên liên quan và trong nội dung cáo trạng. Theo lẽ thường tình, một lời cảm ơn chân thành luôn khơi gợi những cảm xúc tích cực. Thế nhưng, trong vụ án này, từ “cảm ơn” lại chỉ là một cái “vỏ bọc tinh vi”, một chiêu thức ngụy trang cho những động cơ vụ lợi và mục đích bất chính.
 |
| Minh họa: H.H |
Trước hội đồng xét xử, bị cáo đã biện minh rằng: “Khi tiếp nhận những khoản tiền đó, tôi chỉ nghĩ đơn thuần đó là món quà để cảm ơn”.
Người đóng vai trò trung gian môi giới khai: “Tôi có mối quan hệ quen biết với cả hai phía (người cần sự hỗ trợ và người có thẩm quyền giải quyết), nên muốn đứng ra kết nối để tạo điều kiện giúp đỡ. Và lẽ dĩ nhiên, muốn được giúp thì cũng cần phải có chút gì đó để bày tỏ lòng cảm ơn”.
Người trực tiếp đưa tiền cho bên môi giới trình bày: “Họ đã giúp đỡ mình, thì mình phải có nghĩa vụ cảm ơn”.
Cứ thế, những khoản tiền lớn nhỏ dần trở thành “món quà” được ngụy trang dưới danh nghĩa lời cảm ơn. Thoạt nghe, thoạt nghĩ, nhiều người có thể cho rằng đây là chuyện hết sức bình thường, tựa như việc trao “cân đường, hộp sữa” cho nhau. Tuy nhiên, trong bối cảnh vụ án này, “điều bình thường” ấy lại trở nên bất thường và nghiêm trọng, bởi lẽ những người tiếp nhận “lời cảm ơn” kia đều là những cá nhân có trách nhiệm, đang trong quá trình thực thi công vụ và đại diện cho quyền lực nhà nước.
Về vụ việc chấn động này, người viết xin ghi lại những quan điểm và đánh giá từ một số nhân vật trong dư luận:
Người đàn ông thứ nhất, một cựu đồng nghiệp trong ngành với một trong các bị cáo, nay đã nghỉ hưu. Sau khi hội đồng xét xử tuyên bố tạm dừng phiên tòa để nghị án, ông rời phòng xử án và không ngần ngại thốt lên: “Đó chỉ là một tai nạn”. Do lúc đó xung quanh có nhiều người, tôi không kịp hỏi rõ căn nguyên cho phát biểu này. Dù không hỏi, nhưng trong lòng tôi không khỏi trăn trở. Nếu coi là “tai nạn”, tức là sự việc xảy ra ngoài ý muốn và chủ yếu do yếu tố khách quan. Nhưng chắc chắn rằng, những người theo dõi phiên tòa hôm ấy không thể “ngây thơ” đến mức không nhận diện được phần nào bản chất sâu xa của vụ việc. Người ngoài còn biết, huống hồ những người trong cuộc lại không hay? Có điều, họ biết, họ hiểu rõ nhưng vẫn cố tình vi phạm vì những động cơ và lợi ích cá nhân. Hoặc cũng có thể, khi sa chân vào con đường sai trái, họ vẫn ảo tưởng sẽ có thể thoát tội an toàn. Lúc trao nhận tiền, họ tin rằng chỉ có “trời biết, đất biết và hai người biết”. Mối quan hệ lợi ích chung đã trói buộc họ lại với nhau: lợi ích của người này cũng chính là lợi ích của người kia. Song, khi lợi ích của một bên không đạt được, mối quan hệ đó lập tức tan rã. Không thể nào, tôi được thì anh lại phải mất tiền. Một khi sự việc đã vỡ lở, không có thế lực nào có thể ngăn cản được.
Người đàn ông thứ hai lại khẳng định rằng, vụ việc này là một “cái tát” trực diện, cảnh tỉnh vào bộ máy và đơn vị liên quan. Với thâm niên và kinh nghiệm trong nghề, những cá nhân này lẽ ra phải là người am tường pháp luật và đủ sự nhạy bén để nhận diện các vấn đề… “nhạy cảm”. Tuy nhiên, họ lại không thể vượt qua được sức mạnh và sự cám dỗ của đồng tiền. Đáng nói hơn, chính họ đôi khi lại là người “vạch đường cho hươu chạy”, với những “đường đi, nước bước” được chỉ dẫn một cách cụ thể. Có khi chính họ là người dẫn dắt, nhưng cũng có lúc họ lại bị dẫn dắt theo những mong muốn của người khác. Khi đã nắm được “chìa khóa” và mở ra “cánh cửa của lòng tham”, thật khó ai có thể dừng bước. Lần này đến lần khác, họ “nhắm mắt đưa chân”, tự mở lối cho những “vị khách” không mời mà đến. Trong vụ án này, ban đầu đã có bị cáo thể hiện sự tỉnh táo, thẳng thừng từ chối nhận lời giúp đỡ. Thế nhưng, thật đáng tiếc, chỉ một thời gian sau, người này đã không còn giữ vững được bản lĩnh “từ chối” ấy nữa.
Liệu “cái tát” đau đớn này có đủ sức mạnh để đánh thức lương tri và ý thức trách nhiệm của những người khác? Trong số các bị cáo của vụ án này, có người đã có gần 30 năm cống hiến, có người đang ở đỉnh cao sự nghiệp, và có người mang đầy triển vọng, tiềm năng tươi sáng. Dù có xuất phát điểm và quá trình công tác khác nhau, với bao nỗ lực, cống hiến được xã hội ghi nhận, nhưng giờ đây tất cả họ đều “ngã ngựa” chỉ vì những món quà mang danh… cảm ơn.
Ông bà xưa có câu “quen sợ dạ, lạ sợ áo quần” để răn dạy về sự cẩn trọng cần thiết trong mọi mối quan hệ và ứng xử xã hội. Dù những người liên quan trong vụ án này có mối quen biết từ trước, nhưng điều đó không thể là lý do để họ liều lĩnh đánh đổi danh dự, sự nghiệp và tương lai của mình trước những cám dỗ “chết người” đến từ những “lời cảm ơn” đầy ẩn ý đó.
Dương Công Hợp
