Nền ẩm thực Minh Hóa nổi bật với món bún chua, một đặc sản mộc mạc nhưng để lại dư vị khó quên. Món ăn này được chế biến từ đọt cây bún rừng hoang dã, hái vào mùa xuân và muối chua theo phương pháp truyền thống trong 3-4 ngày để đạt độ giòn, vị chua thanh. Đọt bún chua thường được biến tấu thành hai món chính: xào với thịt/tôm mang vị đậm đà, giòn sần sật, hoặc nấu canh chua với cá khe tạo nên hương vị hài hòa, thanh mát. Từ chỗ từng là lương thực chính của các gia đình khó khăn, ngày nay món bún chua trở thành điểm nhấn ẩm thực độc đáo, thể hiện giá trị truyền thống và thu hút du khách đến với vùng sơn cước này.
(QBĐT) – Nền ẩm thực Minh Hóa, một bức tranh đa sắc quyến rũ với bồi, ốc, tằm, canh chua trứng kiến… những hương vị mộc mạc đã định hình nên bản sắc độc đáo của vùng sơn cước. Trong số đó, bún chua nổi lên như một dấu ấn khó phai, món ăn bình dị nhưng để lại dư vị khó quên trong lòng thực khách.
Bún chua được chế biến từ đọt cây bún rừng, một loài thực vật hoang dã sinh trưởng tự nhiên trong thâm sơn cùng cốc, khác biệt hoàn toàn với cây hoa bún ở Lệ Thủy. Theo bí quyết truyền đời của người bản địa, sự tinh khiết của cây bún rừng là điểm đặc trưng. Mùa xuân, khoảng từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch, là thời điểm cây bún vươn mình xanh non, tươi tốt nhất.
Vào khoảng thời gian vàng này, những đọt bún non mơn mởn là nguyên liệu lý tưởng để chế biến món bún chua, dùng ăn ngay hoặc dự trữ. Người hái rau dày dặn kinh nghiệm thường ngắt những đọt bún có độ dài vừa phải, khoảng nửa bàn tay, nhằm đảm bảo rau giữ được độ giòn tối ưu, tránh tình trạng bị dai khi quá dài.
Quy trình muối đọt bún chua đòi hỏi sự tỉ mỉ, tương tự như cách muối các loại rau, củ khác. Đọt bún sau khi hái về được rửa sạch, phơi se mặt để ráo nước. Sau đó, chúng được ngâm trong dung dịch nước muối đã đun sôi và để nguội đến khoảng 40 độ C, ủ kín trong hộp hoặc vại. Việc kiểm soát nhiệt độ nước là tối quan trọng; nước quá nóng sẽ khiến rau bị úng, mất đi độ giòn đặc trưng.
 |
Khác biệt với việc muối rau củ bằng nước mắm, người dân Minh Hóa chỉ dùng nước muối pha loãng (rất nhạt hoặc thêm chút đường) để muối đọt bún. Sau khoảng 3-4 ngày ủ, món rau bún muối chua đạt chuẩn sẽ tỏa hương thơm dịu, vị chua thanh, độ giòn lý tưởng và hoàn toàn không còn vị chát, sẵn sàng để thưởng thức.
Ẩm thực Minh Hóa biến tấu đọt bún chua thành hai món ăn chủ đạo: xào và nấu canh chua. Với món xào, đọt bún được vắt ráo nước, phi tỏi thơm lừng rồi xào nhanh với thịt ba chỉ, tôm hoặc tép. Thành phẩm là đĩa rau bún xào đậm đà hương vị: thơm lừng của tỏi, béo ngậy của thịt, chua thanh, giòn sần sật, tạo nên trải nghiệm vị giác độc đáo, khó cưỡng, đặc biệt lôi cuốn những ai yêu thích vị chua.
Món canh chua rau bún lại mang một sắc thái riêng. Người dân thường chỉ dùng phần lá (lá rau bún rất nhỏ) hoặc cắt nhỏ cả lá và đọt. Do rau bún đã có vị chua tự nhiên sau khi muối, việc điều chỉnh lượng rau là cần thiết để đạt được độ chua thanh vừa vặn. Món canh đạt đến đỉnh cao hương vị khi kết hợp với các loại cá khe nhỏ như cá răn, cá nặc nùn, cá còm… Sự hòa quyện giữa vị chua nhẹ của rau và vị ngọt thanh của cá tạo nên một món ăn hài hòa, đậm đà, thích hợp cho mọi mùa. Ngoài cá khe, rau bún chua còn được nấu cùng cá nục, tôm, tép, mang đến những biến tấu hấp dẫn không kém.
Nhiều bậc cao niên Minh Hóa thường kể rằng, các món ăn từ rừng như canh lóng rừng (lõi chuối rừng non), búp măng, búp và đọt lá bún… từng là nguồn lương thực chính của những gia đình khó khăn, nuôi dưỡng bao thế hệ người con Minh Hóa trưởng thành. Ngày nay, dù cuộc sống đã sung túc hơn, người dân nơi đây vẫn giữ gìn và phát huy những giá trị ẩm thực truyền thống này, biến tấu chúng phong phú, đậm đà và sáng tạo hơn, thể hiện lòng “chung thủy” với cội nguồn.
Đến Minh Hóa vào thời điểm này, thực khách chắc chắn sẽ được chiêu đãi món rau bún chua trong bữa cơm gia đình. Dù được chế biến theo kiểu xào hay nấu canh, món ăn đều mang đến hương vị thơm ngon khó cưỡng. Đặc biệt vào dịp hội rằm tháng Ba, bên cạnh ốc, bồi, rau dớn hay canh chua trứng kiến, rau bún chua giản dị mà độc đáo sẽ là điểm nhấn ẩm thực đầy hấp dẫn, níu chân bất cứ ai đặt chân đến vùng đất sơn cước giàu truyền thống này.
Minh Tuyết
