Sau khi tốt nghiệp đại học nhưng không tìm được việc làm phù hợp, Kiên bày tỏ ý muốn theo nghề đi biển của ba, nhưng vấp phải sự phản đối kịch liệt từ người ba cương trực, nặng gánh sĩ diện, muốn con thoát ly cảnh nghèo khó. Người ba mong muốn con cái thành công, thậm chí sẵn sàng thế chấp nhà để Kiên "chạy việc" công chức. Tuy nhiên, khi mắc bệnh ung thư phổi giai đoạn cuối, người ba đã thay đổi suy nghĩ, trút cạn tâm sự và giao phó chiếc thuyền, cũng là sinh kế của gia đình, cho Kiên. Kiên sau đó trở thành một ngư dân mạnh mẽ, tiếp nối nghề biển của gia đình, chăm sóc mẹ và các em, gánh vác trách nhiệm và trưởng thành từ bi kịch mất mát.
(QBĐT) – Căn nhà nép mình bên bờ biển. Mỗi buổi ban mai, Kiên chỉ cần vài bước chân vượt qua con đường phía trước là chạm tới mép sóng. Đêm về, giấc ngủ không tròn, anh nằm thao thức lắng nghe gió trở mình. Ngoài bãi, tiếng sóng vỗ vào bờ cát, gần gũi đến lạ mà lại nghe như xa xăm vời vợi. Làn sóng rút ra xa tít tắp rồi lại cuộn mình đổ ập vào bờ. Âm vang trầm đục… âm vang trầm đục… âm vang trầm đục…
Tiếng sóng cứ miên man dội vào đêm vắng tênh, theo luồng gió lan tỏa khắp làng biển, khiến những tâm hồn nặng trĩu u sầu càng thêm buồn bã, những trái tim hoài niệm càng thêm nhớ nhung. Giường bên, mạ khẽ trở mình, nói vọng vào màn đêm thăm thẳm: “Tiếng sóng đêm nay buồn thật!”. Ba lục đục ngồi dậy, châm điếu thuốc hút: “Gió lại đổi hướng rồi!” Kiên không buồn cũng chẳng nhớ, chỉ thấy trong lòng day dứt, mông lung đã mấy ngày nay. Nguồn cơn bắt đầu từ việc sau hai năm tốt nghiệp đại học vẫn không tìm được một công việc phù hợp. Kiên đã tìm kiếm khắp nơi, đến những nơi cần đến đến mòn gót giày, nhưng chỉ nhận được những câu trả lời quen thuộc đến mức chưa nghe đã biết: “Cơ quan đang tinh giản biên chế!”.
Đợi ba trở về sau chuyến biển, khi ông còn ướt sũng, đội chiếc thúng đen trũi, nặng trĩu trên đầu, trông như một sinh vật biển khổng lồ bước vào sân, Kiên nói thật to: “Chuyến sau con đi biển với ba, ba nhé!” Ba trừng mắt: “Con nói gì thế? Ba biết rồi, ba nghe người ta nói rồi. Muốn có việc phải chạy vạy. Mai con đi hỏi, ba sẽ thế chấp nhà cho con!”. Ông vừa bực bội, phẫn uất nói vừa ném mạnh mớ lưỡi câu trong tay vào thúng: “Chuyến này lỗ tiền dầu! Con thấy chưa, ba được gì nơi biển mà con còn muốn theo?!”
 |
Mạ đứng ở chái bếp, khẽ thở dài, chất chứa bao nỗi niềm: “Cha chài, mạ lái, con câu/Sống nhờ bọt nước biết đâu mà giàu!”
Kiên thấu hiểu tính cách cương trực, quyết đoán của ba, nói là phải làm cho bằng được, nhưng anh vẫn cố phản bác:
– Vì sao phải thế? Mưu sinh thì nơi nào cũng có thể kiếm được. Con sẽ đi biển. Công việc trên thuyền chứ đâu phải việc gì mà phải thế chấp nhà!
– Con mà bước lên thuyền, ba sẽ chặt cẳng…!
*
Tìm hiểu về nguồn gốc, lịch sử của làng chài, Kiên nghe các cụ già kể lại: Khoảng những năm nửa cuối thế kỷ XV, XVI, khi hai triều đại phong kiến Trịnh-Nguyễn phân tranh, nhà Nguyễn muốn củng cố vững chắc vùng đất phía Nam đèo Ngang đã phái ba vị quan ra trấn giữ khu vực này. Do đó, hiện nay làng biển của Kiên có ba họ chính: Họ Nguyễn, họ Hoàng và họ Lê. Kiên mang họ Hoàng, là họ lớn nhất làng. Những lúc hơi men chếnh choáng, ba thường tự hào: “Họ ta là con cháu nhà quan ở tận Huế đó!” Một lần, cũng đã lâu lắm rồi, có người đồng niên với ba chất vấn, mỉa mai: “Con cháu nhà quan sao không làm ông này bà nọ mà lại đi biển?!” Ba cảm thấy bị tổn thương sâu sắc đến sĩ diện, danh dự của dòng họ mình. Đêm đó, ông trở về nhà, triệu tập bầy con gồm 7 đứa lại:
– Mấy đứa bây, đứa nào học ngu ba sẽ quăng xuống biển. Đừng làm xấu mặt tổ tiên nghe chưa!
Cả bọn chưa hiểu chuyện gì đang xảy ra nhưng cũng đồng loạt dạ vâng. May mắn thay, anh em Kiên đều thông minh, sáng dạ, học hành cũng đạt được danh hiệu tiên tiến, xuất sắc này nọ. Ngày Kiên thi đậu vào đại học nông nghiệp Huế, ba như trút bỏ được mối hổ thẹn năm nào: “Ba biết mà! Rồi con trai ba cũng sẽ làm rạng danh tổ tiên thôi.”
Nghe tiếng bước chân nặng nề, tiếng dép lẹt xẹt, Kiên biết ba đã dậy. Ngó ra ngoài màn, anh thấy đốm lửa đỏ rực, lập lòe từ điếu thuốc ông ngậm trên miệng. Anh biết đó là điệu bộ hút thuốc dồn dập, căng thẳng mà ba thường làm mỗi khi có chuyện phiền muộn. Kiên khuyên ba đừng hút thuốc nữa, hại sức khỏe lắm, ai đời lại hít khói thuốc sâu đến tận đáy phổi như ba.
– Kệ ba! Cục tức uất nghẹn tận cổ họng không nuốt xuống được thì biết vứt đi đâu?!
Ba ho khan từng đợt, khản đặc mấy lần rồi gọi: “Thằng Kiên, dậy ba nói!”
Kiên chậm rãi rời khỏi màn, ngồi khoanh tròn trên giường lắng nghe ba:
– Mai con đi hỏi việc nghe chưa. Tiền nong bao nhiêu ba lo!
– Không, con không đi!
– Tại sao?
– Nỗi tủi nhục này khó chấp nhận lắm! Con sẽ đi biển với ba. Có ít ăn ít, có nhiều ăn nhiều. Không cần phải quá đặt nặng vật chất!
– Con…!
Ba bùng lên một tràng ho dữ dội, sau mỗi cơn ho điếu thuốc trên tay lại cháy đỏ rực. Kiên nói tiếp:
– Ba yếu rồi. Hôm nay đừng ra biển nữa, để con…
– Con tưởng dễ à? Ba đi hàng chục chuyến, lời ít lỗ nhiều. Bạn tàu bỏ lên bờ hết cả rồi. Con đi với ai? Công lao, tiền của ba nuôi con mấy năm nay phải chăng đã uổng phí?
Kiên không muốn tranh cãi gay gắt với ông trong chuyện này. Cha mẹ đã ban cho anh một thân thể cường tráng. Bốn năm học đại học đã trang bị cho anh nhiều kiến thức chuyên sâu về ngành thủy sản. Điều đó chẳng phải rất hữu ích cho nghề đánh bắt cá biển sao?! Thấy ba có vẻ nóng nảy, Kiên hạ giọng nhẹ nhàng khuyên giải:
– Ba à! Cần gì phải làm cán bộ nhà nước, quan chức này nọ. Ba thấy trên ti vi họ chiếu không, đến cả những người nông dân chân lấm tay bùn mà làm ăn giỏi cũng được ca ngợi, báo chí đưa tin rộng rãi đó thôi.
Giường bên kia, mạ khẽ trở mình. Mạ vốn ít lời và không thường tham gia tranh cãi chuyện gia đình. Lâu nay bà kiên nhẫn nhường nhịn chồng con, nhưng lần này bà đã lên tiếng:
– Tôi e thằng Kiên nói đúng!
Ba nổi trận lôi đình: “Đúng cái gì? Mạ con bây cấu kết với nhau chắc, ta sẽ quăng hết!”
Cả nhà im lặng. Ngoài kia tiếng sóng biển lúc gần lúc xa vỗ vào bờ cát vọng lại, não nề. Kiên biết ba vì sĩ diện mà cương quyết với anh trong chuyện công ăn việc làm, chứ thực ra ông cũng là người mãnh liệt yêu biển. Thấy chưa thuyết phục được ba, lại không muốn làm ông phiền lòng thêm, Kiên vớ chiếc áo vắt đầu giường mặc vội vào rồi đi ra biển:
– Con đi đâu?
– Con ra bãi.
Ông lặng lẽ nhìn theo bóng thằng con trai cả, rồi cũng đứng dậy đi về phía biển, để lại một tiếng ho dài, nặng trĩu ưu tư. Mạ gọi theo: “Trời không nghe đất thì đất nghe trời. Con đã là đàn ông rồi, hãy để nó tự quyết định!”
*
Sau cái đêm cha con tranh luận gay gắt về công việc của Kiên, ba trầm mặc hẳn. Anh chiều ba nhưng sẽ tìm cách thuyết phục ông cho anh đi biển. Chuyến biển vừa rồi, anh lại dò hỏi, thử gợi chuyện:
– Ba à, thuyền thiếu người đi bạn tàu, ba cho con theo nha. Coi như thuê người thôi mà. Coi như con đi bạn như họ nghe ba!
– Con đừng lừa dối ba. Thương ba thì ở nhà mà kiếm việc. Đi làm chi cho cực thân!
Nói rồi ông thoăn thoắt nhảy lên thuyền, nhổ neo, nổ máy chạy. Đứng trên bờ, Kiên đứng lặng nhìn theo dáng ba. Trong ánh nắng hoàng hôn rải rắc như cánh quạt cuối chiều, dáng ông đứng đầu mui thuyền hiên ngang, vạm vỡ, rắn rỏi như một khúc gỗ lim lâu năm, mái tóc bạc trắng, tung bay trong gió biển. Anh khẽ cười thầm, hèn chi cứ đụng chân giường là mạ nghén. Ba anh sống cuộc đời phong trần, đầy sóng gió, đôi khi cộc cằn, thô ráp nhưng tình cảm lại nồng nàn, mãnh liệt. Hồi nhỏ không biết, khi đã lớn rồi, cứ sau mỗi chuyến biển ba về là anh thấy ánh mắt má ánh lên niềm vui, sự mãn nguyện, mặc dù chẳng khi nào anh nghe hai người nói với nhau một lời âu yếm.
Nhưng lần này sự trở về của ba lại khác, ánh mắt má chưa kịp ánh lên đã đẫm lệ. Thuyền ra khơi chưa được nửa ngày thì chậm rãi, nặng nề tiến vào cửa biển. Người nhảy xuống đầu tiên không phải là ba như mọi bận. Thuyền cập vào cầu đá, người ta cõng ba xuống và đưa thẳng vào viện. Nghe nói ông nổi cơn ho kịch liệt, ho đến rũ rượi, lả người rồi phun ra máu tươi. Một người đàn ông phong trần như ba mà bị những cơn ho vật đổ là chuyện lạ thường. Sau rất nhiều xét nghiệm, siêu âm, chụp phim, người ta kết luận ông bị ung thư phổi giai đoạn cuối. Cầm kết quả khám của ba trên tay, Kiên hoa mắt chóng mặt, cảm giác như có sấm sét giáng xuống đầu. Suốt mấy ngày sau đó Kiên ở trong viện, hai cha con gần như chẳng nói gì với nhau ngoài việc ông đòi Kiên cho hút thuốc. Giữa những cơn đau, ông chỉ nằm đăm đắm nhìn lên trần nhà, lâu lâu lại buông một tiếng thở dài nghe não nề hơn cả tiếng sóng đêm ngoài bãi. Được chưa đến mười ngày, trong khi Kiên đang đứng nhìn trân ra cửa sổ, ông bỗng mở lời: “Kiên, lại ba nói.” Lần đó ông gần như gan ruột trút cạn, tâm sự sâu sắc về cuộc đời đầy sóng gió của mình.
– Ba biết, con giống ba. Đàn ông thời loạn mà không ra chiến trường thì hèn nhát. Đàn ông kẻ biển mà không đương đầu với sóng gió biển khơi cũng hèn yếu. Giờ đây ba đau ốm, thôi đành chiều theo ý con, giao chiếc thuyền cho con cả. Đó là sinh kế, là nguồn sống của cả gia đình mình đó con à, gắng mà nuôi đoàn em nghe con…
Nghe ba nói những lời như trăng trối, hai con mắt của Kiên nhòe lệ, xót xa. Nói xong ông đòi về. Hôm sau, ông xin đi biển. Kiên ngăn, bạn thuyền ngăn. Ông nói mà như nài nỉ, khẩn cầu: “Cho ta đi chuyến cuối cùng. Bữa sau đã có thằng Kiên!” Xong, cũng như mọi ngày ông thoăn thoắt nhảy lên thuyền, nhổ neo và nổ máy. Chuyến biển ấy, tàu nhà Kiên thu được mẻ cá lớn hiếm thấy. Ba anh nghỉ biển, mấy tháng sau thì mất. Kiên giờ đây giống như ba mọi dạo, là người đàn ông của biển, cũng cường tráng, vạm vỡ, làn da cháy nắng rắn rỏi như gỗ lim. Chỉ má là khác, từ ngày ba mất, mắt bà không còn có dịp để ánh lên niềm vui nữa mà trở thành hai hố sâu thẳm của nỗi buồn. Đêm nay trời trở gió, tiếng sóng kêu ngoài bãi, má bồn chồn, trằn trọc không sao chợp mắt. Biết Kiên cũng vậy, bà lên tiếng:
– Mấy bữa nay con thế nào?
– Cũng ổn má à. Có máy móc rồi thì đã có sự thay đổi đáng kể rồi, má ạ. Sắp tới con mua thêm lưới đánh cá nữa là đủ đồ làm nghề.
– Ừ, buôn có bạn, bán có phường, làm gì cũng nhớ giữ gìn tình nghĩa, sự đoàn kết anh em. Thuyền không có người đi bạn tàu thì rất khó khăn. Tảng sáng con nhớ nhắc má ra bãi phơi ruốc nha!
– Tảng sáng rồi chi nữa má!
Truyện ngắn của Trương Thu Hiền
– Mọ: Tiếng sóng
– Bảm: Nhiều
– Lền ôông: Đàn ông
– Tôộc rợng:Tảng sáng
Nguồn: Nguồn bài viết
