Miền Tây mùa nước nổi: Khám phá Vùng Càng độc đáo

Vùng Càng ở Quảng Trị đối mặt với lũ lụt định kỳ nhiều lần vào mùa thu, được ví như một "đồng bằng sông Cửu Long" thu nhỏ. Người dân nơi đây qua nhiều thế hệ đã đúc kết kinh nghiệm sống chung với lũ, chủ động chuẩn bị tài sản, lương thực và phương tiện di chuyển như thuyền để thích nghi. Họ không chỉ quen thuộc mà còn xem lũ mang lại phù sa bồi đắp ruộng đồng và nguồn lợi thủy sản, khác biệt so với các vùng khác thường chịu áp lực nặng nề. Đặc biệt, tình làng nghĩa xóm, tinh thần hào hiệp của người dân vùng Càng được thể hiện rõ nét qua các hoạt động tương trợ trong lũ lụt, từ việc tổ chức tang lễ đến cứu giúp người gặp nạn. Những nghĩa cử cao đẹp và bản lĩnh thích ứng này biến thách thức thành sức mạnh, là điểm sáng về tình người trong thiên tai.

QTO – Mỗi độ thu về, vùng Càng lại chứng kiến chu kỳ nước lũ dâng rồi rút nhiều lần trong năm. Hiện tượng thủy triều lên xuống này đã trở thành quy luật định kỳ trong mùa nước nổi, đặc trưng cho vùng trũng phía Nam Quảng Trị, nơi được ví như một “đồng bằng sông Cửu Long” thu nhỏ. Chính vì lẽ đó, người dân nơi đây qua nhiều thế hệ đã đúc kết được kinh nghiệm, thích nghi một cách tự tại và hiệu quả với lũ lụt, khác biệt hoàn toàn so với những khu vực khác phải đối mặt với áp lực nặng nề hơn…

Bản Lĩnh Thích Ứng Với Dòng Nước Lũ

Vào những ngày đầu tháng 11, vùng Càng – tập hợp các thôn xóm tựa như “ốc đảo” giữa biển nước mênh mông của huyện Hải Lăng xưa – chìm trong một màu nước bạc vô tận. Mực nước lũ vẫn chạm ngưỡng tuyến đường tránh lũ Hải Lăng, con đường huyết mạch và cao ráo nhất, xuyên qua lòng chảo trũng. Kể từ khi cơn bão Bualoi đổ bộ vào đầu tháng 10, vùng Càng liên tục ngập sâu, khiến việc di chuyển giữa các “ốc đảo” như Hội Điền, Hưng Nhơn, An Thơ, Phú Kinh, Mỹ Chánh (thuộc xã Nam Hải Lăng), hay Cây Da, Trung Đơn, Phước Điền (thuộc xã Diên Sanh)… chủ yếu phải dùng đến thuyền, ghe nhỏ.

Toàn cảnh từ trên cao, vùng Càng hiện lên với những rặng cây và mái nhà nhấp nhô giữa biển nước mênh mông – Ảnh: Đ.V

Ông Võ Văn Ân, 70 tuổi, người con của Càng Hưng Nhơn, đã trải qua trọn đời mình gắn bó với “ốc đảo” thân thương này. Khi được hỏi về mùa lũ, ông thản nhiên chia sẻ: “Chuyện thường tình thôi, hầu như năm nào vùng Càng cũng chìm trong nước vài ngày, có khi kéo dài cả tuần. Người dân ở đây đã quá quen thuộc với quy luật nước lũ vào ra nhiều đợt. Chỉ có năm nay, lũ kéo dài gần như trọn tháng, nên quả thực có phần vất vả hơn đôi chút”.

Lịch sử định cư tại Càng Hưng Nhơn đã trải dài qua vài trăm năm. Theo lời kể của ông Ân, từ thuở xa xưa, tổ tiên của ông cùng nhiều dòng họ khác từ làng chính Hưng Nhơn đã được cử ra đây để khai canh và bảo vệ ruộng đồng. Qua thời gian, con cháu đã sinh sôi nảy nở, tiếp tục gắn bó và phát triển trên mảnh đất này cho đến tận thế hệ hiện tại của ông và con cái. Càng Hưng Nhơn ngày nay có khoảng 20 hộ gia đình. Năm nay, lũ lớn đã nhấn chìm gần như hoàn toàn các cù lao, khiến từ trên cao nhìn xuống, chỉ còn thấp thoáng những mái nhà cao và hàng cây xanh giữa biển nước bao la.

Không xa về phía đó, Càng Hội Điền cũng chìm sâu trong dòng nước lũ, chỉ còn lại thấp thoáng ngọn tháp chuông nhà thờ công giáo ở xa xa. Đặc biệt, Càng Hội Điền nổi bật với phong trào cơ giới hóa nông nghiệp mạnh mẽ. Nhiều hộ dân đã mạnh dạn đầu tư vào các loại máy móc hiện đại như máy cày, máy gặt đập liên hợp. Anh Nguyễn Ngọc Văn, 47 tuổi, hân hoan giới thiệu chiếc máy cày Kubota màu đỏ vừa “đập hộp”, trị giá 340 triệu đồng, là thành quả từ những vụ lúa bội thu của vợ chồng anh. Đặt chân lên mép nước lấp loáng ngoài sân, anh Văn nhìn “dàn” máy cày, máy gặt đã được cẩn thận di chuyển lên khu nhà phụ cao ráo và chia sẻ: “Cứ đến thời điểm này hằng năm, nước cũng ngập vài ngày, có khi kéo dài hơn cả tuần. Bởi vậy, gia đình tôi luôn chủ động đưa máy móc, tài sản lên cao. Khi nước rút, chúng tôi thay dầu mỡ, bảo dưỡng máy rồi sẵn sàng cho vụ đông xuân. Nói chung là đã quen rồi nên không mấy lo ngại. Ở đây, người dân e ngại bão hơn là lũ”.

Khung cảnh vùng Càng bao la giữa biển nước mênh mông – Ảnh: Đ.V

Mặc dù phải đối diện với lũ lụt vài lần mỗi năm, nhưng cư dân các cù lao tại vùng Càng không hề nao núng hay chịu áp lực lớn, bởi họ đã tích lũy được vô vàn kinh nghiệm ứng phó. Trước mỗi mùa mưa lũ, người dân nơi đây luôn chủ động chuẩn bị kỹ lưỡng các vật dụng thiết yếu như đèn dự phòng, đèn pin, xăng dầu, bình ắc quy; đồng thời tích trữ đầy đủ lương thực khô, mắm muối đủ dùng cho từ 7 đến 10 ngày. Họ cũng thực hiện việc kê cao đồ đạc, tài sản, thực phẩm. Nhiều gia đình có điều kiện còn xây dựng thêm tầng 2 hoặc gác lửng kiên cố để làm nơi trú ẩn an toàn khi đối mặt với bão lớn và lũ dữ.

Bên cạnh đó, một đặc điểm dễ nhận thấy là hầu hết mọi gia đình tại đây đều sở hữu ít nhất 1-2 chiếc thuyền nhôm, phương tiện di chuyển không thể thiếu trong mùa nước nổi. Nhờ sự chuẩn bị chu đáo này, dù lũ lụt diễn ra thường xuyên, vùng Càng vẫn duy trì được mức độ thiệt hại về người và tài sản ở mức rất thấp. Thậm chí, theo một quy luật tự nhiên, sau mỗi đợt lũ, ruộng đồng lại được phù sa mới bồi đắp, hứa hẹn những mùa lúa bội thu. Tôm, cá cũng theo dòng nước lũ về sinh sôi nảy nở, mở ra những cơ hội mưu sinh phong phú cho người dân. 

Tinh Thần Hào Hiệp, Nghĩa Tình Sâu Sắc

Cư dân vùng Càng nổi tiếng với tính cách chân chất, đôn hậu, cùng với nét phóng khoáng và nghĩa tình đặc trưng của người dân sông nước. Theo lời kể của ông Ân, không ít đám tang tại vùng Càng diễn ra đúng vào thời điểm lũ lụt, gây ra muôn vàn khó khăn cho gia chủ. Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh ấy, tình làng nghĩa xóm lại càng được thắt chặt và tỏa sáng mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Ông Ân chia sẻ: “Mọi đám tang đều nhận được sự chung sức, đồng lòng giúp đỡ từ bà con láng giềng, họ hàng và cả cộng đồng. Không ai bảo ai, mỗi người tự giác đảm nhận một công việc để hỗ trợ gia chủ chu toàn tang lễ. Vất vả nhất là khi phải đưa tang qua vùng nước ngập để đến an táng tạm thời tại các xóm làng có đất cao lân cận. Trong những khoảnh khắc đó, người dân phải sử dụng đò máy lớn hoặc kết nối hai chiếc đò nhỏ lại để băng qua biển nước di quan. Dù cực kỳ gian nan, nhưng mọi người đều hết lòng, cố gắng hoàn thành việc hiếu với tinh thần trách nhiệm và lòng nhân ái cao cả. Đó là điều mà tôi thấy vô cùng đáng quý”.

Hoạt động hỗ trợ những suất cơm và thực phẩm cho bà con vùng Càng – Ảnh: Đ.V

Trong đợt lũ lịch sử cuối tháng 10 vừa qua, câu chuyện về người nông dân trẻ Nguyễn Phụng, cư dân thôn Hưng Nhơn, xã Nam Hải Lăng, đã trở thành biểu tượng đẹp về lòng nghĩa tình. Anh Phụng đã tự nguyện dùng chính chiếc máy cày của mình để vận chuyển bà con từ vùng ngập sâu đến nơi an toàn. Giữa bối cảnh nước lũ dâng cao, nhấn chìm nhiều tuyến đường liên thôn, liên xóm, gây cản trở nghiêm trọng đến việc đi lại, anh Phụng không quản ngại nguy hiểm, điều khiển chiếc máy cày vượt qua những đoạn đường ngập sâu để đưa người dân di tản. Hành động nhân ái này trong thời điểm lũ lụt căng thẳng đã lay động lòng người sâu sắc. Có những ngày, từ 5 giờ sáng đến trưa, anh đã thực hiện tới 8 chuyến, trong đó có cả việc đưa một sản phụ vượt qua vùng ngập để kịp đến Bệnh viện Trung ương Huế sinh nở, và cứu giúp một người bệnh đang trong tình trạng khẩn cấp…

Khi được hỏi về hành động cao đẹp của mình, anh Phụng chia sẻ một cách chân thành và giản dị: “Thấy nước dâng cao, bà con vùng ngập sâu gặp nguy hiểm, tôi liền tự nguyện ra tay giúp đỡ. Cứ nơi nào xe có thể tiếp cận, tôi sẽ chở bà con đến đó. Trong mưa lũ, giúp được bà con chừng nào hay chừng đó”. Chiếc máy cày vốn là phương tiện mưu sinh chính của anh Phụng, nhưng trong thời điểm lũ dữ, nó đã hóa thân thành “chiếc xe cứu hộ” nghĩa tình, đưa người dân vùng trũng thoát khỏi hiểm nguy.

Hoặc đó là hình ảnh sống động của đội ngũ “shipper vùng lũ”, với những thành viên tiêu biểu như ông Nguyễn Văn Thuận – Trưởng thôn Hội Điền; ông Cái Vạn Thơi; thầy giáo trẻ Nguyễn Văn Huynh; cùng các anh Nguyễn Văn Cương, Nguyễn Văn Hành, Hồ Văn Tấn, Nguyễn Văn Nhật… Họ đã không quản ngại gian khó, miệt mài nhiều ngày liền để vận chuyển cơm, thực phẩm, len lỏi vào từng ngõ xóm, từng căn nhà của bà con tại các Càng Hội Điền, An Thơ đang chìm trong lũ để tiếp tế. Với tinh thần tự nguyện cao cả, họ chèo đò vượt qua những đoạn nước xiết, nhận lương thực, mì tôm, sữa, nước uống từ các hội thiện nguyện, rồi cẩn thận phân phát đến tận tay từng hộ dân ở các cù lao.

Trong vòng xoáy khắc nghiệt của thiên tai, dù nhiều thứ vật chất có thể bị cuốn trôi, nhưng có một giá trị vĩnh cửu không bao giờ mất đi: đó chính là tình người. Vì lẽ đó, những nghĩa cử bình dị nhưng cao đẹp của người dân vùng Càng xứng đáng được trân trọng, biểu dương và lan tỏa mạnh mẽ, trở thành một điểm sáng đầy hy vọng trong mùa mưa lũ khắc nghiệt tại Quảng Trị.  

Đức Việt