Bài báo kể về tâm trạng nặng nề của ông khi ngày chạp mả cận kề, trái ngược hoàn toàn với sự lạc quan, ca hát của bà, điều khiến ông càng thêm bực bội. Nguyên nhân sâu xa là sự ghen tuông vô cớ của ông khi bạn chiến trường xưa của hai người, lão Huy, một người thành đạt, kết nối lại và bà vô tình khen ngợi lão. Tuy nhiên, khác với mọi lần, bà kiên quyết không nhượng bộ vì cảm thấy bị oan ức và danh dự bị xúc phạm, khẳng định tình yêu và sự chung thủy trọn đời dành cho ông. Cuối cùng, bà thẳng thắn đối diện, làm ông nhận ra sự vô lý trong suy nghĩ của mình, khiến khối ưu tư trong lòng ông tan biến và mọi việc chuẩn bị cho chạp mả cùng lễ hội diễn ra tốt đẹp, mang lại không khí sum vầy, ấm cúng.
(QBĐT) – Mặc dù ngày chạp mả đã cận kề, khối ưu tư trong lòng ông vẫn chưa thể được hóa giải. Chạp mả vốn là nghi lễ trọng đại bậc nhất đối với mọi dòng tộc, là ngày toàn thể cộng đồng cư dân hai bờ sông Gianh, cả Nam lẫn Bắc, cùng hướng về. Đó là dịp con cháu từ khắp nơi, dù đang sinh sống ở trong Nam, ngoài Bắc hay định cư nước ngoài, đều quần tụ đông đủ. Ngày này còn thiêng liêng hơn cả Tết, ngang với ngày tiễn biệt cha mẹ. Bởi thế, biết bao công việc cần được ông và bà cùng bàn bạc, lo liệu để mọi sự được vẹn toàn.
Thế nhưng, ông vẫn đang oán trách bà. Mỗi khi thấy bà hớn hở, ông lại cảm thấy bực bội khôn nguôi. Phụ nữ gì mà suốt ngày ca hát, lúc nào cũng dạt dào niềm yêu đời đến lạ. Dẫu biến cố lớn đến đâu, bà vẫn tìm thấy lý do để giữ vững tinh thần lạc quan. Giờ đây, dẫu biết ông đang giận, bà vẫn ca hát: khi nấu ăn, khi chăm sóc vườn rau, thậm chí trốn vào nhà tắm thu âm giọng hát vào điện thoại rồi vừa làm việc vừa thưởng thức lại. Phải chăng bà đang cố tình phớt lờ tâm trạng khó chịu của ông?
Quê hương ông nằm dưới chân dãy Hoành Sơn hùng vĩ, thuộc vùng châu thổ sông Gianh, nơi làng ông là một trong hơn ba trăm ngôi làng đã quần tụ và phát triển tại đây suốt ba bốn thế kỷ. Trong ba mươi ngày tháng Chạp, mỗi ngày có không dưới mười làng tổ chức lễ cúng tế, với các lễ vật và nghi thức trang trọng, bao gồm cả việc mổ heo. Mọi làng, mọi họ, mọi gia đình đều tất bật tu bổ, sửa sang lăng miếu, mồ mả của ông bà tổ tiên.
Một số làng tổ chức chạp mả để tri ân Thành hoàng bổn thổ, số khác tôn vinh các vị tổ khai canh, hay tưởng nhớ những nữ nhân có công dựng làng từ hàng trăm năm trước. Sau ngày chạp mả làng là ngày chạp mộ họ, rồi tiếp nối là chạp mộ ông bà. Như lời cha mẹ ông khi còn sinh thời, nghi lễ chạp mả là phận sự “trên đầu trên cổ” của mỗi gia đình, mỗi dòng tộc. Nếu việc chạp mả không được chu toàn, thì chẳng còn gì để nói đến việc đón Tết.
 |
Thế nhưng, khác với mọi lần, bà không chủ động hòa giải trước. Bà cứ thế phớt lờ thái độ của ông, vẫn líu lo ca hát như thể chẳng có chuyện gì vướng bận, điều này càng khiến ông thêm phần u uất.
Mọi chuyện rốt cuộc đều bắt nguồn từ lão Huy, người bạn chiến trường xưa của hai ông bà. Sau năm mươi năm bặt tin, lão giờ đã kết nối lại và thường xuyên chuyện trò qua Zalo với cả ông và bà. Hồi ấy, lão Huy từng say đắm vẻ đẹp của bà – cô y tá tóc dài, da trắng, vừa dịu dàng lại vừa chu đáo. Nhưng bà đã một lòng sắt son với ông. Chuyện xưa từ thuở thanh xuân, giờ đây cả ba người đều đã gần chạm tuổi bát tuần.
Lão Huy khoe rằng lão đã trở thành giảng viên đại học trong Nam, có hai người con gái thành đạt, và cả vợ chồng lão đều là tiến sĩ. Bà vô tình buột miệng khen lão giỏi giang, thế mà ông lại ôm ấm ức, rồi bóng gió xa xôi: “Sao hồi ấy không lấy người ta để bây giờ trở thành bà tiến sĩ cho danh giá? Bây giờ làm y tá làng có phải là thua thiệt lắm không?”. Nhận thấy sự vô lý của ông, lúc đầu, như mọi lần, bà vẫn dịu dàng dỗ dành, cốt để cho qua chuyện. Ở tuổi này, chỉ thở thôi đã thấy mệt nhọc, cãi vã thêm chỉ khiến cơ thể suy kiệt. Nhưng ông lại được đà lấn tới, suốt ngày bóng gió, cạnh khóe. Vốn là người luôn muốn đơn giản hóa mọi việc để cuộc sống nhẹ nhàng, bà cảm thấy lần này mình rõ ràng bị oan ức, không đáng để ông giày vò.
Thuở lão Huy và bà còn thanh xuân, bà đã không ưng thuận, giờ đây tuổi già lọm khọm còn đâu lý do để ghen tuông vớ vẩn? Bà chỉ lẩm bẩm mỗi khi ông kiếm cớ bóng gió, rồi mặc kệ ông với nỗi hờn ghen vô cớ ấy. Vốn dĩ chồng bà là người tốt bụng, yêu vợ và chiều con. Duy chỉ có tính ông hay làm nũng bà, và bà lại cứ chiều chuộng ông, một người thương binh mang theo mảnh đạn trong mình. Nếu có cuộc bình chọn danh hiệu người vợ chiều chồng nhất, có lẽ bà sẽ giành giải nhất không đối thủ. Bà luôn nhẫn nhịn theo cái thói làm mình làm mẩy của ông, cốt để ông tìm thấy niềm an ủi và vui thích.
Nhưng lần này, bà kiên quyết không nhượng bộ. Bởi lẽ, đây là vấn đề liên quan đến thể diện và danh dự của bà. Tấm lòng bà trong sáng như nước hồ thu, ông đừng hòng đổ oan cho bà. Cả cuộc đời bà chỉ biết có một mình ông, trọn vẹn yêu thương ông, đến tận bây giờ vẫn vậy, ông còn đòi hỏi gì hơn ở bà nữa chứ!
Dẫu sao ông cũng không phải là trưởng tộc, nên chỉ cần làm theo những gì đã được bàn bạc, phân công. Thế nhưng, còn việc nhà thì sao? Con gái con trai từ tỉnh về thường xuyên thì không đáng ngại, nhưng thằng Út ở Đức cũng sẽ về, vậy mà bà vẫn bình chân như vại. Như mọi lần, có khi ông sẽ gắt um lên, kiểu như: “Hát hò suốt ngày, vậy việc cúng chạp đã thu xếp đến đâu rồi?”. Bà sẽ nhỏ nhẹ thưa thốt, mọi việc đều đâu vào đấy. Ông sẽ gật gù hài lòng. Có điều, thế nhưng, thái độ kiên quyết của bà lần này lại khiến ông không dám ra oai thét lác nữa. Chính điều đó càng khiến khối đá trong lòng ông thêm nặng trĩu.
…
Để vơi bớt nỗi bức bối, ông lững thững bước ra bờ sông Gianh – dòng sông đã ghi dấu những trang sử lẫy lừng của đất nước. Chiều nay, dòng Gianh vẫn xanh ngắt màu trời, cuồn cuộn đổ ra biển lớn. Tuổi trẻ ông biệt xứ bao năm nơi chiến trường, khi trở về, dòng sông vẫn vẹn nguyên, hiền hòa mà dữ dội, ban tặng sự màu mỡ nhưng cũng lắm tai ương. Tuy vậy, nó cũng đã bồi đắp, chở che cho bao thế hệ trên hai bờ phù sa trù phú, khiến bất cứ ai dù đi đâu xa cũng đau đáu một nỗi nhớ khôn nguôi.
Ông trở về thì con cháu đã tề tựu đông đủ, các vật phẩm cúng chạp cho ngày mai đã bày biện tươm tất. Hóa ra bà đã âm thầm chỉ đạo các con sắm sửa, chứ không đích thân soạn sửa như mọi năm nữa. Ông đưa mắt tìm bà; bà vẫn đang vừa nhặt rau vừa véo von ca hát, thi thoảng ngừng lại để trả lời con cháu. Nhìn thấy con cháu sum vầy, ông cảm thấy lòng nhẹ nhõm hơn. Ngày mai, cứ ra đình làm lễ rước linh Thành hoàng làng trước đã, mọi việc còn lại đã có con cháu lo liệu cả rồi.
Buổi tối, đám con cháu rủ nhau đi thăm viếng bà con chòm xóm. Đây là một tục lệ đẹp của làng, và cũng là lý do giúp con cháu từ đời này sang đời khác vẫn luôn giữ được sự gắn bó, thân thuộc với làng quê.
Bà chiêu ngụm trà hoa cúc, mở lời:
– Tôi đã nhường nhịn ông cả một đời, vì tôi biết ông mang thương tật trong mình, tính tình khó ở. Lần này, để con cháu về được vui vẻ, tôi nói vắn tắt thế này: ông hiểu thì hiểu, không hiểu thì mai tôi sẽ nói rõ cho các con nó phân xử.
Lão Huy có là tiến sĩ, có là ai đi chăng nữa tôi cũng chẳng bận tâm. Ngày trẻ tôi đã chọn ông, giờ già rồi, tôi vẫn sát cánh bên ông, con cái ông đủ nếp đủ tẻ, cháu chắt đều đỗ đạt thành danh. Ông ấm ức chuyện gì mà cứ nặng nhẹ với tôi mãi thế? Chẳng qua chúng ta là đồng đội cũ, thất lạc tin tức mấy chục năm, giờ tìm lại nhau thì vui, cốt chỉ để hỏi thăm, ôn lại những năm tháng chiến đấu gian khổ. Lão Huy cũng chỉ có ý đó thôi, vợ lão vẫn sờ sờ ra đó, ông thật là tào lao!
Đó là lần đầu tiên bà mắng ông, và cũng là lần đầu tiên ông không dám lấy uy mắng át lại. Tuổi già thật lẩm cẩm, toàn suy nghĩ vẩn vơ. Ông im lặng một lúc, cảm thấy khối đá nặng trĩu trong lòng từ từ tan biến. Trong thế đuối lý lẫn tình, ông vờ lái sang chuyện chạp mả ngày mai. Thấy ông đã xuôi, bà cũng yên lòng.
Rồi bà giục ông đi nghỉ sớm. Đến giờ bà phải tập hát để chuẩn bị cho tiết mục đơn ca trong phần hội giữa đình vào ngày mai.
Ngày mai, tháng chạp mả tại quê bà sẽ chính thức bắt đầu, mở ra một chuỗi lễ hội kéo dài suốt cả tháng cho đến Tết Nguyên Đán. Cả làng đông vui náo nức. Từ những mái nhà, tiếng trẻ thơ ríu ran vọng ra, mang theo hơi ấm sum vầy. Lòng người cũng vì thế mà thêm phần thiết tha, gắn bó. Bà vừa hát, vừa hình dung đến lễ hội dân gian của quê hương mình – một lễ hội không rườm rà nhưng mang giá trị bền vững, trường tồn. Lễ hội ấy khắc sâu trong tâm khảm mỗi người về đạo hiếu, về sự kính trọng, hướng về tổ tiên, nguồn cội, vững chãi như dãy Hoành Sơn, bao la như dòng Gianh say đắm lòng người…
Nguyễn Hương Duyên
Nguồn: Nguồn bài viết
