Tháng Ba: Khám phá vẻ đẹp, con người Việt Nam

 

Hội rằm tháng ba đã tồn tại từ rất xa xưa, là một trong những lễ hội quy mô nhất trong năm của đồng bào Minh Hóa, thể hiện lòng hướng về cội nguồn. Ngày nay, lễ hội đã được kết hợp hài hòa với nhiều chương trình văn hóa, thể thao truyền thống và hiện đại, kéo dài từ ngày 10 đến 15 tháng 3 âm lịch, đặc biệt nhằm quảng bá sâu rộng hình ảnh và tiềm năng du lịch Minh Hóa đến bạn bè, du khách bốn phương.

 

 

Giống như nhiều lễ hội truyền thống khác, Hội rằm tháng ba Minh Hóa được chia thành phần lễ và phần hội. Theo nghiên cứu trong cuốn “Văn hóa dân gian của người Nguồn ở Việt Nam” (xuất bản năm 2011) của các tác giả Võ Xuân Trang và Đinh Thanh Dự, trước đây, phần lễ của rằm tháng ba được cử hành vào ngày 15 tháng 3 âm lịch, tiếp nối bằng hội chợ rằm vào ngày hôm sau. Các nghi thức chính bao gồm lễ phúng viếng Pụt (Bụt) tại bàn thờ thác Pụt (Bụt) thuộc xã Yên Hóa và lễ cầu đảo tại thác Rèm.

Tương truyền, Pụt là vị thần linh thiêng tối cao, được người Minh Hóa thờ cúng để cầu con cái, tài lộc, bình an và trường thọ. Pụt được miêu tả là một người tài giỏi, đức độ, thường hóa thân thành người hiền lành để giúp đỡ những người lương thiện gặp hoạn nạn, đồng thời trừng trị kẻ tham lam, độc ác. Pụt hóa thành tượng đá trên chóp lèn Ông Ngoi (gồm 12 ông). 

 

Sau đó, hai người dân địa phương đã mang các tượng đá xuống thác Dác Dòn và lập bàn thờ Pụt tại đó cho đến ngày nay. Từ đó, thác Dác Dòn được đổi tên thành thác Pụt. Định kỳ vào các ngày rằm và mồng một hàng tháng, người dân vẫn quét dọn, thắp hương bàn thờ. Riêng ngày rằm tháng ba âm lịch, một lễ chay tế Pụt được tổ chức đặc biệt, cầu mong mưa thuận gió hòa, làng xóm bình yên và cuộc sống làm ăn thịnh vượng.

 

Điểm độc đáo của nghi lễ cúng tại thác Pụt là đồ lễ hoàn toàn là đồ chay. Những người đi lễ phúng viếng, khi gặp trẻ em trên đường, phải chia sẻ lễ vật (như xôi, oản, hoa quả…) cho mỗi em một ít, xem đó như lộc của Pụt ban tặng và thể hiện tinh thần sẻ chia. Chính vì vậy, người Minh Hóa luôn tâm niệm dạy bảo con cháu mình thờ kính, biết ơn Pụt và noi theo đức độ, hướng thiện của vị thần.

 

Phần lễ cầu đảo tại thác Rèm cũng diễn ra trong ngày rằm, với mục đích cầu nguyện Pụt và Vua Hà Bá ban cho mưa thuận gió hòa, mang lại một năm làm ăn yên ổn, thịnh vượng cho người dân các làng. Ngày nay, tục dâng hương đền thờ thác Pụt vào ngày rằm tháng ba vẫn được các cấp chính quyền và cộng đồng người dân Minh Hóa gìn giữ với những thủ tục cơ bản, không chỉ là cách hướng về nguồn cội mà còn là phương thức giáo dục, truyền đạt giá trị văn hóa của cha ông cho thế hệ mai sau.

 

 

Người Minh Hóa thường tự dặn lòng nhau bằng câu nói quen thuộc: “Chẳng thà tâu ốm má nằm/Khôông ai má lác chợ rằm tháng Pa” (tiếng Nguồn). Câu này có nghĩa là: “Thà đau ốm mà nằm/Không ai mà bỏ chợ rằm tháng ba”. Câu nói ấy đã ăn sâu vào tiềm thức, thể hiện tầm quan trọng đặc biệt của hội rằm tháng ba đối với mỗi người dân Minh Hóa. Chợ rằm tháng ba không chỉ là một phiên chợ mà còn là nét văn hóa đặc trưng, gắn kết cộng đồng của mảnh đất miền sơn cước này.

Chợ rằm tháng ba luôn tấp nập, náo nhiệt với cảnh người mua kẻ bán, trong đó, trẻ em và nam nữ thanh niên là những đối tượng được ưu tiên. Trẻ em ở gần được cha mẹ cho tiền để tự do ăn uống, vui chơi thỏa thích tại hội chợ. Còn nếu ở xa, cha mẹ sẽ đến chợ mua quà bánh, đồ chơi mang về. Các nam thanh, nữ tú Minh Hóa lại đến hội chợ rằm để vui chơi, giao lưu, kết nối giao duyên và trao đổi những đặc sản độc đáo của từng vùng miền.

Nhiều cặp đôi nam nữ thanh niên đã tìm thấy cơ hội “kết tóc se duyên” của mình tại chính phiên chợ rằm tháng ba này. Đối với người lớn tuổi, hội chợ rằm là dịp để họ gặp lại những người bạn cũ, hàn huyên tâm sự và cùng nhau thưởng thức lại những điệu đàn, câu đúm đã từng ca hát một thời tuổi trẻ.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Đinh Thanh Dự, hội chợ rằm tháng ba là một nét văn hóa riêng biệt của người Nguồn, chỉ diễn ra mỗi năm một lần, luôn mang đến cảm giác đậm đà bản sắc và làm say đắm tình người. Khi đến chợ rằm, người Minh Hóa như gác lại mọi muộn phiền trong cuộc sống, để hòa mình vào niềm vui, tiếng ca và để xích lại gần nhau hơn.

 

Ngày nay, Hội rằm tháng ba Minh Hóa đã được công nhận là lễ hội cấp tỉnh và được tổ chức trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa-Thể thao-Du lịch, với nhiều chương trình văn hóa, thể thao truyền thống và hiện đại đặc sắc, kéo dài từ ngày 10 đến 15 tháng 3 âm lịch. Đó có thể là những trận thi đấu nảy lửa trong tiếng hò reo vang vọng núi rừng, những điệu hò thuốc, hát đúm pí du dương, trầm bổng… 

Hội rằm không chỉ thu hút riêng người dân Minh Hóa mà còn hấp dẫn đông đảo du khách thập phương đến chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, thưởng thức văn hóa ẩm thực đặc sắc, mang đậm sắc thái riêng biệt của vùng đất sơn cước này. Có ý kiến cho rằng, nếu muốn hiểu sâu hơn về Minh Hóa, hãy đến với hội rằm tháng ba. Tại đây, du khách sẽ cảm nhận trọn vẹn sự hiếu khách, chân thành và cả sự phóng khoáng của tình đất, tình người nơi đây.

 

 

Là một huyện miền núi, với gần 90km đường biên giới giáp nước bạn Lào và đông đảo đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, Minh Hóa vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn trong đời sống. Tuy nhiên, bù lại, Minh Hóa lại sở hữu tiềm năng to lớn để phát triển du lịch – ngành “công nghiệp không khói” trong kỷ nguyên số.

 

Minh Hóa tự hào với hệ thống hang động Tú Làn kỳ vĩ, thác Bụt-Giếng Tiên huyền ảo, hang Rục Mòn bí ẩn, hồ Yên Phú thơ mộng, Cổng Trời hùng vĩ, thác Mơ trong lành… cùng những ngọn núi ẩn hiện trong sương mờ đẹp tựa tranh thủy mặc. Đặc biệt, năm 2023, làng Tân Hóa đã vinh dự được công nhận là làng du lịch tốt nhất thế giới. Đây cũng là vùng đất lưu giữ nhiều địa danh lịch sử hào hùng, như Hóa Sơn – nơi Vua Hàm Nghi cùng các tướng lĩnh chọn làm căn cứ chỉ đạo phong trào Cần Vương; các địa danh đèo Đá Đẽo, đèo Mụ Giạ, ngầm Rinh, Khe Ve, đình Kim Bảng, Cổng Trời, Cha Lo, trận địa pháo Nguyễn Viết Xuân…

 

Bên cạnh đó, Minh Hóa là điểm giao thoa văn hóa độc đáo của các dân tộc Kinh, Chứt, Bru-Vân Kiều, thể hiện qua nhiều phong tục, tập quán, lễ hội đặc sắc, nổi bật là hội rằm tháng ba và hò thuốc cá đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Cùng với đó là một nền ẩm thực phong phú, độc đáo và mới lạ, chờ đợi du khách khám phá.

Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa, ông Nguyễn Bắc Việt, chia sẻ rằng phát triển du lịch là một trong những chương trình hành động trọng tâm của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện nhiệm kỳ 2020-2025. Thông qua Tuần lễ Văn hóa-Thể thao-Du lịch và Hội rằm tháng ba, Minh Hóa không chỉ quảng bá, giới thiệu tiềm năng du lịch đến bạn bè và du khách muôn phương, mà còn kêu gọi, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư quan tâm đến ngành du lịch tại địa phương.

 

Để đánh thức toàn bộ tiềm năng du lịch ở một vùng đất sơn cước như Minh Hóa, rõ ràng cần nhiều thời gian và nỗ lực. Tuy nhiên, với “vốn tự có” mà ít nơi nào sánh được cùng với định hướng phát triển đúng đắn, tin rằng trong tương lai không xa, Minh Hóa sẽ trở thành một điểm sáng nổi bật trên bản đồ du lịch trong nước và quốc tế.

 

 

CHƯƠNG TRÌNH TUẦN LỄ VĂN HÓA-THỂ THAO-DU LỊCH VÀ HỘI RẰM THÁNG BA MINH HÓA NĂM 2024:   1. Từ ngày 19/4 (11/3 âm lịch):  Tổ chức thi đấu bóng chuyền nam, nữ.   2. Từ ngày 21/4 (13/3 âm lịch): Thi đấu 8 môn thể thao truyền thống và trò chơi dân gian: Bắn nỏ, kéo co, thả diều, đẩy gậy, cờ thẻ, đánh đu, vật dân tộc và cà kheo.   3. 19 giờ 30 phút ngày 20/4 (12/3 âm lịch): Chương trình văn nghệ “Vui trẩy hội”.   4. 19 giờ 30 phút ngày 21/4 (13/3 âm lịch): Chương trình Đêm nhạc đường phố.   5. 8 giờ ngày 22/4 (14/3 âm lịch): Nghi thức Lễ dâng hương tại thác Pụt.   6. 20 giờ ngày 22/4 (14/3 âm lịch): Chương trình nghệ thuật chào mừng Tuần lễ Văn hóa-Thể thao-Du lịch.   7. Ngày 23/4 (15/3 âm lịch): Hội chợ rằm truyền thống.   8. Từ ngày 14-23/4 (6-15/3 âm lịch): Hoạt động quảng bá du lịch, ẩm thực và hội chợ thương mại.

X.Phú