Bài báo kể về chuyến tác giả đưa con gái về quê nội dự đám tang, nơi con bé lần đầu tiếp xúc với phong tục và cuộc sống làng quê. Từ sự ngạc nhiên về cách an táng đến việc khám phá dòng sông tuổi thơ của ba, con gái tác giả dần cảm nhận được sự khác biệt và vẻ đẹp của cội nguồn. Tác giả cũng bồi hồi nhớ lại những ký ức sâu sắc gắn liền với quê hương, đặc biệt là dòng sông đã chứng kiến tuổi thơ dữ dội của mình. Chuyến đi đã khắc sâu vào tâm hồn con gái những ấn tượng khó phai, khẳng định rằng quê hương mãi là mạch nguồn của yêu thương và ký ức, cần được truyền giữ cho thế hệ mai sau.
(QBĐT) – 1. Dòng chảy thời gian không ngừng, nhưng ký ức về cội nguồn luôn vẹn nguyên. Chuyến về quê nội để tiễn đưa người chú họ quá cố vào buổi sớm đông se lạnh, khi sương mờ còn giăng mắc trên nhịp cầu bắc qua dòng sông, đã mở ra nhiều suy tư. Ngắm nhìn con gái nhỏ với vẻ háo hức, không ngừng ngoái đầu qua khung cửa kính ô tô để chiêm ngưỡng phong cảnh làng quê lạ lẫm, lòng tôi chợt trỗi dậy một cảm giác băn khoăn, như thể mình đã bỏ quên một phần trách nhiệm với nguồn cội, với non nước quê nhà…
Khi nghi thức an táng hoàn tất, chứng kiến mọi người tỉ mỉ đắp những mảng cỏ xanh tươi lên nấm mồ mới, con gái tôi khe khẽ hỏi: “Sao lại đắp cỏ lên mộ vậy ba? Khác với ở thành phố mình, ở đây không phân biệt mộ mới hay mộ cũ, làm sao sau này dễ tìm để thắp hương?”. Tôi kiên nhẫn giải thích cho con hiểu rằng, mỗi vùng quê mang một phong tục, tập quán riêng, và cách thể hiện lòng thành kính, sự tưởng nhớ người đã khuất cũng vì thế mà đa dạng, sâu sắc theo những cách khác nhau.
Có những nơi, việc xây dựng mộ phần mới đòi hỏi phải dọn dẹp thật sạch sẽ, đắp đất mới, thậm chí còn ốp lát xi măng hoặc đá để tạo sự trang trọng, bền vững. Ngược lại, tại quê hương tôi, nấm mộ của người vừa nằm xuống lại được phủ kín bằng những thảm cỏ xanh mướt, biểu trưng cho sự ấm áp, bình yên, kín đáo và lòng tôn kính sâu sắc. Con gái tôi trầm ngâm một hồi lâu, rồi chợt thốt lên: “Phải về quê mới biết được những điều này, ba nhỉ!”.
Đây là lần đầu con gái tôi đặt chân về quê nội, nên tôi muốn dẫn cháu lên ngọn đồi cao, nơi an nghỉ của ông bà và tổ tiên, để thắp nén hương tưởng nhớ, kết nối với cội nguồn huyết thống. Con đường bê tông từ trục chính dẫn vào khu mộ kéo dài hơn 2km, với bề rộng chỉ vỏn vẹn 2m, đủ để một chiếc ô tô con lách qua. Chiếc xe phải chầm chậm lăn bánh, tựa như đang bò dọc theo triền dốc, len lỏi giữa khung cảnh làng quê thanh bình.
Sợ hãi trước con đường ngoằn ngoèo, con bé cứ nhắm tịt mắt lại. Bản thân tôi, vốn quen với những cung đường đô thị bằng phẳng, cũng không khỏi run tay khi lần đầu điều khiển xe trên địa hình này. Vừa lái, tôi vừa thầm khấn cầu ông bà tổ tiên phù hộ, độ trì cho chuyến đi an toàn, tránh khỏi nguy cơ lăn xuống ruộng. Người anh họ từ Hà Nội vào, ngồi cạnh tôi trên xe, nhẹ nhàng nói với con bé: “Đi như thế này để cháu mãi nhớ về quê hương”. Bữa cơm trưa đậm đà hương vị quê nhà với những món ăn dân dã do các em họ tôi chuẩn bị thật ngon miệng. Thế nhưng, con gái tôi lại đặc biệt say mê món cà muối giòn tan, canh rau má nấu tép đồng ngọt lành, và những loại mắm quê đặc trưng…
Cả tôi và người anh họ đều là những người con xa quê. “Đi như thế này để cháu mãi nhớ về quê hương” – lời nói của anh không biết chỉ dành cho con bé, hay còn là lời tự nhắc nhở cho chính anh và cho cả tôi. Nhưng điều chắc chắn là chuyến về quê lần này đã khắc sâu vào tâm hồn con gái tôi những ấn tượng khó phai, để rồi sau này, cháu sẽ luôn giữ trong tim hình ảnh về cội nguồn thân thương…
 |
2. Dòng sông quê tôi, đoạn chảy qua thị trấn nhỏ, vẫn hiền hòa và thơ mộng như thuở nào. Hai bên bờ, những bãi ngô xanh mướt trải dài tít tắp, tạo nên một bức tranh đồng quê yên bình. Tôi dắt con gái ra thăm cánh đồng ngô, dù thời gian ở lại quê không nhiều, tôi vẫn muốn cháu có thể lưu giữ những khoảnh khắc đáng nhớ, chụp thật nhiều ảnh giữa những cây ngô non vừa quá bắp chân. Con bé ríu rít hỏi đủ chuyện về dòng sông, bãi cát, con đường mòn từ mái đê làng dẫn xuống sông, nơi còn vương vãi dấu vết của những đàn trâu bò…
Đứng tần ngần ngắm mặt sông gợn sóng lăn tăn theo từng cơn gió nhẹ, tôi bất giác cởi giày, vục chân xuống dòng nước mát lạnh của bến sông thân thuộc. Đây chính là nơi tuổi thơ tôi đã từng đắm mình trong những buổi trưa hè nóng bức, cùng đám bạn cả trai lẫn gái lặn ngụp, nô đùa. Nơi mà sau mỗi buổi tan trường, chúng tôi lại rủ nhau đi mót khoai, mót lạc dưới ánh hoàng hôn bảng lảng. Ký ức về bến sông này thật sống động, nơi chúng tôi từng bày trò tinh nghịch, đào những chiếc hố nhỏ, lót lá chuối rồi phủ đất lên để “đơm” các chị gánh nước từ sông về. Mỗi lần thấy các chị sập chân xuống, gánh nước tung tóe là chúng tôi lại cười khúc khích, nhưng sau đó thì y như rằng sẽ bị ba mẹ “đơm” cho những trận đòn roi đau điếng…
Cũng tại bến sông quê này, con bé lại nhắc tôi kể về câu chuyện suýt chết đuối hồi nhỏ. Chắc hẳn bà nội cháu đã kể lại cho cháu nghe. Đó là một lần, theo chân bạn bè ra sông tắm mát, tôi vô tình hụt chân xuống một hố sâu. Giữa lúc vùng vẫy tuyệt vọng, khi đã gần như chìm hẳn xuống dòng nước, may mắn thay, một anh thanh niên đi gánh nước đã kịp thời phát hiện và cứu vớt tôi. Ngày ấy, bà ngoại tôi vẫn thường bảo rằng, tôi đã được anh thanh niên ấy sinh ra lần thứ hai trên cõi đời này. Hồi nhỏ, tôi chưa thể thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa sâu sắc và lòng biết ơn vô bờ bến mà bà tôi dành cho người thanh niên làng ấy.
Giờ đây, tôi chỉ cho con gái thấy vùng bến sông nơi tôi từng hụt chân suýt mất mạng năm xưa. Bến sông ngày ấy đã không còn những bãi dâu xanh mướt, không còn mấy trận địa pháo cao xạ của các chú bộ đội. Con đê làng, hình như qua bao năm tháng cũng đã thấp hơn so với ngày xưa thì phải… Con gái tôi hỏi: “Ba có còn nhớ người đã cứu ba không?”. Tôi trả lời cháu rằng vẫn nhớ, nhưng không còn cơ hội để trả ơn cứu mạng, bởi tôi được biết người thanh niên ấy sau đó đã lên đường nhập ngũ và vĩnh viễn nằm lại trên chiến trường.
Nắm chặt tay con gái, nhìn xuống dòng sông nước bạc lấp lánh vào cuối mùa mưa, và ngắm nhìn bãi ngô non mơn mởn xanh, lòng tôi dâng trào bao xúc cảm khó tả.
Quê hương – đó là dòng sông gắn liền với tuổi thơ tôi, nơi những ký ức ngọt ngào còn đọng lại. Là những bãi ngô, bãi lạc, bãi khoai, chứng nhân cho một thời mẹ tôi tảo tần mót củ, mót hạt trong những tháng ngày thiếu đói. Là dáng hình bà ngoại lưng còng gánh nước, từng bước chân in hằn trên bãi cát bồi. Là tiếng lốp bốp vang vọng khi ba tôi chẻ mắt tre, đan phên thưng tường nhà. Là tiếng “đò ơi” vẳng lại từ bên kia sông mỗi buổi chiều tà… Quê hương là đây, nơi tuổi thơ tôi khao khát những ngày hè, cùng bạn bè tụm năm tụm bảy vục nước sông uống thỏa thuê. Quê hương là đây, nơi ông bà, tổ tiên tôi đã cần mẫn chăm bẵm ruộng vườn, nuôi dưỡng ông cha tôi khôn lớn bằng những mủng khoai sắn, những bắp ngô sâu hà cong queo…
Tất cả những dấu ấn của ngày xưa ấy, dường như vẫn còn vương vấn đâu đây, đậm sâu trong tâm thức của người con nay đã ở tuổi lục tuần, dẫn con cháu về thăm lại cội nguồn…
Khi trời dần chạng vạng tối, tôi đưa con gái lên xe, trở về quê ngoại nơi gia đình chúng tôi đang sinh sống. Con gái tôi khẽ thì thầm: “Lần sau mình lại về quê nữa nha ba!”.
“Ừ, lần sau mình lại về”. Bởi lẽ, quê hương mãi mãi là chốn bình yên để trở về, là mạch nguồn của yêu thương và ký ức bất tận.
Lam Giang
Nguồn: Nguồn bài viết
