Lễ buộc chỉ Khùa: Nghi thức thiêng liêng cầu may cổ tay

 

Theo lời kể của nhiều vị già làng Khùa tại dãy Giăng Màn, tục buộc chỉ cổ tay đã tồn tại từ thuở xa xưa, gắn liền với ký ức bao thế hệ. Thuở trước, khi sợi chỉ công nghiệp còn khan hiếm ở vùng núi rừng, đồng bào đã khéo léo sử dụng những vật liệu tự nhiên sẵn có như sợi cây gai rừng phơi khô, hay sợi tơ mềm mại từ tằm ăn lá sắn để thực hiện nghi lễ linh thiêng này.

 

Giữa những ngày trung tuần tháng Giêng năm 2024, chúng tôi đã có dịp về thăm nhà ông Hồ Thong (70 tuổi) tại bản Khe Rôông, xã Trọng Hóa, theo lời mời trang trọng của gia chủ để chứng kiến nghi lễ buộc chỉ cổ tay. Ngay từ tờ mờ sáng, gần 50 thành viên trong dòng họ đã tề tựu đông đủ tại ngôi nhà sàn của ông Hồ Thong. Mâm lễ được đặt trịnh trọng ở trung tâm gian nhà sàn, gồm một vòng bạc, sáp ong, gà, bánh nếp, các sợi chỉ ngũ sắc cùng những tấm vải sọc mới tinh… Sau đó, ông Hồ Thong bắt đầu thực hiện các nghi thức cúng bái và cầu khấn theo truyền thống bản địa.

Tiếp sau phần cúng bái, ông Hồ Thong trịnh trọng mời ông Hồ Lót, một già làng uy tín không thuộc dòng họ mình ở bản Khe Rôông, thực hiện nghi thức buộc chỉ cổ tay cho toàn thể thành viên. Ông Hồ Thong chia sẻ: “Nghi lễ buộc chỉ cổ tay của người Khùa được cấu trúc bởi ba phần chính yếu. Khởi đầu là nghi thức cúng bái, tưởng nhớ tổ tiên; tiếp theo là phần buộc chỉ vào cổ tay cho mọi người; và cuối cùng là phần hội, nơi cộng đồng cùng sum vầy, thắt chặt tình đoàn kết và giáo dục con cháu không ngừng phấn đấu vươn lên trong cuộc sống”. Đặc biệt, người được tuyển chọn để thực hiện nghi thức buộc chỉ cho dòng tộc phải là một nhân vật ngoài dòng họ, hội tụ đủ phẩm chất về sự thành đạt và uy tín đa diện trong cộng đồng. Việc buộc chỉ cổ tay không chỉ mang ý nghĩa cầu mong sức khỏe dồi dào, cuộc sống an lành, may mắn cho mỗi cá nhân mà còn củng cố tinh thần đoàn kết, tình yêu thương gắn bó giữa các thành viên trong dòng tộc, cùng với tình yêu quê hương, đất nước.

 

Tại nhà ông Hồ Kết, bản La Trọng 2, một khung cảnh tương tự nhưng với quy mô lớn hơn đã diễn ra, quy tụ trên 150 người. Được biết, với số lượng con cháu đông đúc của dòng họ, nghi thức buộc chỉ cổ tay đã phải cần đến sự hỗ trợ của ba vị khách ngoài dòng họ để đảm bảo mọi người đều được nhận lời chúc phúc.

“Trong những năm gần đây, các dòng họ người Khùa tại xã Trọng Hóa chứng kiến sự gia tăng đáng kể số lượng thành viên đi xuất khẩu lao động, nhập ngũ hoặc làm ăn xa vào dịp đầu năm mới. Do đó, nghi lễ buộc chỉ cổ tay thường được cộng đồng tổ chức một cách trang trọng, quy mô hơn, đồng thời mở rộng thành phần khách mời tham dự. Tục lệ này được người Khùa trong xã đặc biệt chú trọng gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ, không chỉ để duy trì nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn để giáo dục con cháu sống có ích cho quê hương, đất nước, tránh xa những hành vi tiêu cực, bất lợi…”, bà Hồ Thị Thoi, Bí thư Đảng ủy xã Trọng Hóa, nhận định.

Ông Hồ Kết giãi bày: “Năm nay, dòng họ chúng tôi có nhiều con cháu lên đường nhập ngũ, xuất khẩu lao động hay vào miền Nam lập nghiệp… Do đó, buổi lễ được tổ chức quy mô và trang trọng hơn những năm trước”. Để đảm bảo con cháu, họ hàng và khách mời có thể quây quần vui vẻ, ấm cúng sau nghi lễ, các thành viên trong dòng tộc đã đồng lòng đóng góp thêm thực phẩm như thịt lợn, gà, bánh nếp không nhân, canh măng rừng, môn sáp vàng, chuối, mía… Theo quan niệm của người Khùa, tục buộc chỉ cổ tay vào dịp đầu năm mới không chỉ là lời cầu nguyện mà còn là bài học giáo dục sâu sắc, hun đúc tinh thần đoàn kết, gắn bó thân tình giữa các thành viên, khắc ghi lòng biết ơn tổ tiên, cội nguồn, và vun đắp tình yêu quê hương, đất nước. Đồng thời, nghi lễ còn gửi gắm lời chúc phúc cho mỗi người được buộc chỉ tay luôn dồi dào sức khỏe, gặp nhiều may mắn, học tập và công việc thuận lợi, thành đạt. Hơn nữa, thông qua tục lệ này, hàng năm, các dòng tộc cũng mong muốn được mời các dòng tộc lân cận đến chứng kiến, sẻ chia những thành quả đạt được cũng như những khó khăn còn vướng mắc. Chính vì vậy, trong buổi lễ buộc chỉ cổ tay đầu năm 2024 này, dòng tộc chúng tôi đã mở rộng đối tượng khách mời, đón tiếp đông đảo đại diện từ Bộ đội Biên phòng, cán bộ xã, Kiểm lâm địa bàn, cán bộ bảo vệ rừng… cùng chung vui”.

Ngoài các thành viên trong dòng họ, nghi thức buộc chỉ cổ tay cũng được mở rộng cho các vị khách mời nếu nhận được sự đồng thuận từ gia chủ, thể hiện tinh thần cởi mở và sẻ chia phước lành. Theo tín ngưỡng của người Khùa vùng Giăng Màn, mỗi con người cần có một sợi dây liên kết để giữ chặt phần thể xác và hồn vía tích cực, tạo nên sự hài hòa nội tại. Chính sự kết nối này là cội nguồn của đoàn kết, sức mạnh và may mắn, giúp đẩy lùi mọi điều tiêu cực, xui rủi khỏi cuộc sống.