Bài báo khái quát rằng mỗi cuộc đời cá nhân đều độc đáo và chứa đựng một vũ trụ nội tâm phong phú, là mảnh ghép quan trọng kiến tạo nên lịch sử. Theo đó, tiểu thuyết "Đứng trước đời" của Lương Duy Niệm đã khắc họa sâu sắc chân dung người chú của ông là thầy giáo Lương Duy Ngọc. Dù là nhà giáo dạy toán, ông Ngọc có niềm đam mê mãnh liệt với văn chương và đã xuất sắc vượt qua nhiều thăng trầm cuộc đời, đặc biệt là những trở ngại về lý lịch gia đình trong thập niên 70. Bằng trí tuệ và nghị lực, ông đã thành công trong hôn nhân, được kết nạp Đảng và trở thành cán bộ quản lý giáo dục xuất sắc. Tác phẩm được viết theo trình tự thời gian, chân thực và sâu sắc, không chỉ giúp lưu giữ một số phận đáng quý mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc về đề tài giáo dục.
(QBĐT) – Như Eptusenko đã chiêm nghiệm sâu sắc: “Chẳng có ai tẻ nhạt ở trên đời/Mỗi số phận chứa một phần lịch sử/Mỗi số phận rất riêng, dù rất nhỏ/Chắc hành tinh nào đã sánh được đâu?”. Ông cũng nhấn mạnh rằng, ngay cả với những người thân thiết nhất như anh em ruột thịt, bạn bè, cha mẹ hay người yêu duy nhất, “Chúng ta tưởng biết kỹ càng, sâu sắc/Nhưng thử hỏi thực tình, ta đã biết gì đâu!”.
Thực vậy, không tồn tại bất kỳ một cá nhân nào vô vị. Mỗi con người đều là một vũ trụ nội tại, ẩn chứa vô vàn bí ẩn, thậm chí chính bản thân họ cũng chưa thấu hiểu trọn vẹn. Dù cuộc đời riêng tư có giản dị đến mấy, mỗi thực thể đều là một mảnh ghép không thể thiếu, kiến tạo nên dòng chảy lịch sử của quốc gia và nhân loại. Trong thẳm sâu mỗi tâm hồn là kho tàng cảm xúc, chất chứa những niềm vui và nỗi buồn đời thường. Nhìn vào số phận từng cá nhân, ta có thể nhận thấy một phần bức tranh hiện thực của thời đại.
Với tấm lòng trân trọng và sự dày công nghiên cứu, tác giả Lương Duy Niệm, cựu giáo viên Trường cấp 3 Minh Hóa (giai đoạn 1970-1980), đã khắc họa chân dung cuộc đời người chú của mình, ông Lương Duy Ngọc, thông qua tiểu thuyết “Đứng trước đời” (Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2020). Nhân vật trung tâm, Lương Duy Ngọc, vốn là một nhà giáo dạy toán, nhưng lại ấp ủ niềm đam mê mãnh liệt với văn chương. Ông miệt mài, thầm lặng sáng tác truyện ngắn, thơ Đường luật, lục bát và thơ tự do…
Dù chuyên ngành là toán học, ông vẫn đạt được nhiều giải thưởng văn chương danh giá. Ngay cả trước khi tiếp cận tác phẩm “Đứng trước đời”, tôi đã có những hiểu biết nhất định về dòng họ Lương Duy tại Lệ Sơn, Tuyên Hóa, Quảng Bình—quê hương của thầy giáo Lương Duy Ngọc—qua những nhân vật nổi bật như Lương Duy Thứ, Lương Duy Trung, Lương Duy Cán, Lương Duy Tâm…
 Bìa cuốn tiểu thuyết “Đứng trước đời”. |
Tác giả Lương Duy Niệm đã nhận định về ông Lương Duy Ngọc: “Chú Lương Duy Ngọc là người thông minh, khôn khéo. Đứng trước đời, chú luôn có những quyết định đúng đắn. Chú rất sáng suốt, dựa vào quy luật triết học và các cặp phạm trù để tìm ra mối ràng buộc giữa chúng để xử lý”. Chính nhờ trí tuệ và bản lĩnh ấy, dù cuộc đời thầy giáo Lương Duy Ngọc phải trải qua biết bao thăng trầm, nhưng bằng sự nỗ lực không ngừng nghỉ và tài năng ứng xử khéo léo, ông đã gặt hái thành công trong cả những sự kiện trọng đại như hôn nhân và kết nạp Đảng.
Vào thập niên 70 của thế kỷ trước, trong bối cảnh lịch sử đầy biến động, với lý lịch gia đình không mấy thuận lợi (ông nội từng đảm nhiệm chức Tri phủ tỉnh Sơn Tây), con đường hôn nhân và đặc biệt là việc kết nạp Đảng của ông đã gặp phải vô vàn trở ngại. Tuy nhiên, bằng nghị lực phi thường, sự kiên trì bền bỉ và lòng nhẫn nại, người thầy giáo trẻ Lương Duy Ngọc đã xuất sắc vượt qua mọi thách thức. Cuối cùng, những nỗ lực ấy đã được đền đáp xứng đáng bằng một kết cục viên mãn: Ông không chỉ kết duyên cùng người mình yêu, mà còn vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng và trở thành một trong những cán bộ quản lý xuất sắc của ngành giáo dục tỉnh nhà.
Lương Duy Niệm đã kiến tạo tác phẩm theo trình tự thời gian tuyến tính, với lối hành văn mộc mạc mà sâu sắc. Tác giả kể lại câu chuyện một cách chân thực, “tự nhiên nhi nhiên”, tái hiện sống động những gì ông “mắt thấy, tai nghe” về người chú của mình, dẫu có pha lẫn yếu tố hư cấu nhưng không làm sai lệch bản chất. Đôi lúc, ông còn chép nguyên văn những đoạn nhật ký, thư từ của thầy Lương Duy Ngọc, giúp độc giả có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về cuộc đời đầy thăng trầm của người thầy giáo toán tài hoa này. Nếu không có tiểu thuyết “Đứng trước đời”, những lát cắt về đời, tình và nghiệp của thầy Lương Duy Ngọc có lẽ đã mãi mãi chìm vào quên lãng, đó sẽ là một sự mất mát vô cùng đáng tiếc.
Khi nghiền ngẫm tiểu thuyết “Đứng trước đời” của Lương Duy Niệm, tôi càng thấu cảm sâu sắc những câu thơ đầy triết lý của Eptusenko: Mỗi người chứa một nội tâm tiềm ẩn/Phút cao hứng thiêng liêng, phút hạnh phúc tuyệt vời/Cả phút đau thương kinh hoàng không xóa nổi/Một thế giới lặng thầm đâu phát lộ cho ai…. Quả thực, cuộc đời, sự nghiệp và tình yêu của thầy giáo Lương Duy Ngọc được khắc họa với nhiều tình tiết kịch tính, cuốn hút. Nếu tác phẩm tiểu thuyết này được chuyển thể thành phim truyện, tin rằng đó sẽ là một bộ phim mang giá trị nhân văn sâu sắc về đề tài giáo dục.
Mai Văn Hoan
Nguồn: Nguồn bài viết
