Văn hóa Việt: Dòng chảy bất tận, gìn giữ hồn cốt dân tộc.

 

 

Không ai có thể xác định chính xác khởi nguồn của lễ hội Khai hạ tại làng Tượng Sơn. Tuy nhiên, các tư liệu cổ của những dòng họ tại phường Quảng Long ghi chép rằng, từ thời Trịnh-Nguyễn phân tranh, lễ hội này đã được tổ chức đều đặn vào ngày mồng 7 tháng Giêng âm lịch hằng năm và vang danh khắp hai bờ sông Gianh.

 

Theo lời kể của các bậc cao niên làng Tượng Sơn, phường Quảng Long, lễ hội Khai hạ đã được duy trì liên tục qua hàng trăm năm, ngay cả trong những giai đoạn chiến tranh chống Mỹ khốc liệt nhất, luôn nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt từ cộng đồng.

Cụ Nguyễn Đình Hộ, một trong những nhân chứng sống của phường Quảng Long, cho biết lễ hội được tổ chức hằng năm với mong muốn mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cùng sự an lành, thịnh vượng cho toàn thể dân làng. Nghi thức Khai hạ cầu bình an diễn ra trang trọng tại đình làng Tượng Sơn – Di tích lịch sử cấp quốc gia – vào buổi sáng, với các màn biểu diễn múa quyền, múa roi, múa đao, kiếm đầy uy lực do chính các cụ cao tuổi trong làng đảm nhiệm.

 

Cũng theo cụ Nguyễn Đình Hộ, nghệ thuật đấu kiếm, đấu roi là di sản được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do đó, ngày mồng 7 tháng Giêng âm lịch hằng năm, ngày Khai hạ đầu xuân, trở thành dịp để toàn thể cộng đồng tụ họp, cùng ôn lại và tiếp nối những giá trị truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm của cha ông.

 

Từ tinh mơ sáng, đông đảo người dân địa phương và các vùng lân cận đã tề tựu về đình làng Tượng Sơn để hòa mình vào không khí lễ hội Khai hạ đầu xuân. Đối với cư dân phường Quảng Long, lễ hội không chỉ là một sự kiện mà đã trở thành mạch nguồn tâm linh, một phần không thể thiếu trong tiềm thức mỗi độ xuân về. Chính vì lẽ đó, dù sinh sống và làm việc xa xứ, những người con Quảng Long vẫn luôn hướng về quê hương trong dịp này.

 

Anh Nguyễn Văn Dương, một người con của Quảng Long hiện đang sinh sống và công tác tại TP. Đồng Hới, chia sẻ rằng gần như năm nào anh cũng đưa gia đình về dự lễ hội Khai hạ tại làng. Đối với anh, việc dâng hương tại đình làng không chỉ là hành động tưởng nhớ công ơn của các thế hệ tiền nhân khai canh, lập làng mà còn là phương thức hữu hiệu để giáo dục con cháu về cội nguồn và các giá trị văn hóa truyền thống.

 

 

Từ thuở xa xưa, tiếng tăm của lễ hội Khai hạ đã vang vọng khắp hai bờ sông Gianh, và cho đến ngày nay, câu vè dân gian “Dù ai đi ngược về xuôi/Nhớ ngày mùng 7 về coi cướp cù” vẫn còn được lưu truyền rộng rãi, mời gọi mọi người về chung vui.

 

Tiếp nối phần lễ Khai hạ được tổ chức trang trọng và chu đáo tại đình làng Tượng Sơn, buổi chiều cùng ngày là phần hội với các hoạt động sôi nổi, gồm hội cướp cù và hội vật. Hội cướp cù diễn ra trên một sân cát rộng lớn, dài khoảng 200m và rộng 150m. Tại hai góc sân, hai cây tre cao gần 10m, gắn cờ Tổ quốc, được dựng lên với chiếc rọ tre nhỏ làm mục tiêu ném cù.

 

Thông thường, hội cướp cù thu hút từ 150 đến 200 người ở mỗi đội. Theo quan niệm dân gian, người nào cướp được cù và tung thành công vào rọ sẽ gặt hái nhiều may mắn, làm ăn phát đạt trong năm. Song, từ nhiều năm nay, sau mỗi trận đấu, dù thắng hay thua, các đội đều tay bắt mặt mừng, trao nhau những lời chúc tốt lành cho một năm mới an khang.

 

Anh Trần Văn Long, với kinh nghiệm hàng chục năm tham gia hội cướp cù, chia sẻ rằng anh đã gắn bó với hội từ khi còn là chàng trai làng mới lớn và chưa từng bỏ lỡ một mùa nào. Anh cho rằng, thắng thua trong cuộc thi ném cù chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, điều quan trọng hơn là mỗi người đều tìm thấy niềm vui và cùng nhau cầu mong may mắn cho một năm mới an lành, thịnh vượng.

Ngay sau khi hội cướp cù khép lại, hội vật tiếp tục khuấy động không khí với sự tham gia của nhiều đô vật từ trong và ngoài địa phương, tranh tài ở các hạng cân khác nhau. Các trận đấu diễn ra quyết liệt, ngang sức ngang tài, tạo nên một bầu không khí vô cùng hấp dẫn. Tiếng chiêng, tiếng trống thúc giục và tiếng reo hò cổ vũ vang dội từ khán giả làm cho hội vật càng thêm sôi động.

Hội vật của làng luôn đề cao tinh thần thượng võ, không chỉ là nơi rèn luyện sức khỏe, mưu trí và sự khéo léo mà còn là phương tiện giáo dục thế hệ trẻ về những giá trị truyền thống của cha ông. Đặc biệt, hội vật tại lễ hội Khai hạ còn là cơ hội để phường Quảng Long tuyển chọn những đô vật xuất sắc, đại diện tham gia hội vật truyền thống của TX. Ba Đồn diễn ra vào ngày mồng 10 tháng Giêng.

Những ngày đầu xuân tại Quảng Long, khi hòa mình vào không khí của hội cướp cù và hội vật, du khách sẽ cảm nhận rõ nét tinh thần thượng võ kiên cường cùng sự nỗ lực bền bỉ rèn luyện thể chất của người dân nơi đây.

 

Ông Nguyễn Văn Tình, Phó Chủ tịch UBND TX. Ba Đồn, khẳng định lễ hội Khai hạ tại phường Quảng Long không chỉ mang đến không khí tươi vui, phấn khởi trong những ngày đầu xuân mà còn là biểu tượng sống động của tình đoàn kết cộng đồng. Hơn thế, lễ hội còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn các phong tục, tập quán, duy trì mạch nguồn văn hóa truyền thống sâu sắc của dân tộc.