Bài báo chiêm nghiệm rằng ký ức là nguồn dưỡng liệu thiết yếu, làm phong phú hiện tại và định hình con người. Tác giả hồi tưởng lại những mảnh ghép tuổi thơ đầy cảm xúc: từ tình yêu thương của người chị khi cố tìm thức ăn, sự quan tâm của mẹ qua món kẹo ớt, đến cảm giác tội lỗi khi vô tình làm chết con cóc. Những trải nghiệm này, cùng với sự đối lập giữa việc học của mình và lao động vất vả của bạn bè, đã góp phần rèn giũa tác giả một thái độ sống thận trọng và tinh tế. Bài viết khẳng định rằng ký ức không bao giờ phai mờ, mà vĩnh viễn tươi mới, sống động và là khởi nguồn cho toàn bộ thiên tự sự cuộc đời mỗi người.
(QBĐT) – Haruki Murakami, trong kiệt tác “Sau nửa đêm”, đã chiêm nghiệm rằng ký ức là nguồn dưỡng liệu thiết yếu cho sự tồn tại của con người. Thật vậy, hồi ức phả chiếu, kết nối mật thiết với hiện tại, làm giàu có và thăng hoa những khoảnh khắc đời thường tưởng chừng khô cằn. Mỗi cá nhân đều mang một quá khứ, nhưng không phải ai cũng giữ được những ký ức sống động.
Ngôi nhà thuở nhỏ của tôi tọa lạc tại đầu làng, nhưng những năm tháng ấu thơ, chúng tôi chuyển về khu nội trú trường xã ở cuối làng. Sự sắp đặt này thuận tiện cho mẹ tôi, người vừa gánh vác việc gia đình, vừa miệt mài với phấn bảng; còn cha tôi, một nhà giáo, công tác tại trường cấp ba bên kia sông, nơi có cây cầu máng thủy lợi bắc qua. Một buổi trưa tĩnh lặng, khi sân trường đã vắng bóng học trò, chị tôi ân cần bế tôi ra dãy phòng học, kiên nhẫn đút từng thìa cơm. Món ăn hôm ấy đã lu mờ trong trí nhớ, chỉ còn đọng lại khoảnh khắc bát cơm vơi dần mà thức ăn đã cạn.
Chị lại bế tôi quay về căn hộ tập thể, lục lọi khắp các xoong nồi trong gian bếp nhỏ, cố tìm kiếm chút gì cho bát cơm còn dang dở. Mọi thứ đã trống không. Không một chút thức ăn nào còn sót lại. Chị mở chạn bếp, mang ra hũ mỡ, nhẹ nhàng khều vài miếng tóp mỡ béo ngậy vào bát. Rồi, một tay bưng bát cơm, một tay vẫn bế tôi, chị trở lại dãy phòng học. Dù còn là một đứa trẻ được ấp ủ trên vòng tay, tôi đã cảm nhận và khắc ghi sâu sắc diễn biến của khoảnh khắc ấy, nhận ra nỗi buồn thấm đẫm trong ánh mắt chị trưa hôm đó. Chị buồn vì thương em. Còn tôi, lòng dấy lên niềm thương chị, chính bởi cái nỗi buồn và tình thương ấy của chị. Ánh mắt chị mang một vẻ u hoài, tựa như cái chạn bếp ám bồ hóng, lặng lẽ trong căn bếp nguội lạnh không lửa củi, hay như những dãy bàn ghế xiêu vẹo, trống trải sau giờ tan trường.
Vào một buổi chiều tà, tôi say giấc trên chiếc giường kê ngoài sân khu nhà nội trú, dưới bóng giàn bầu, giàn mướp đã bắt đầu tàn. Khi tỉnh giấc, mắt còn lim dim vì ánh nắng xiên qua, tôi ngỡ ngàng phát hiện dưới gối là mấy viên kẹo ớt đủ sắc màu xanh, đỏ, tím, vàng. Dù chưa hoàn toàn thoát khỏi cơn ngái ngủ, một niềm xúc động dâng trào mạnh mẽ khi tôi nhận ra mẹ đã trở về từ chợ tự lúc nào, và đã lặng lẽ đặt vào đó những viên kẹo ớt, món quà mà tôi vô cùng yêu thích bởi hương vị và hình dáng độc đáo của nó. Niềm vui không chỉ đến từ việc nhận được quà, mà sâu xa hơn, là sự cảm động trước hơi ấm của tình yêu thương, sự quan tâm và chiều chuộng mà mẹ dành cho tôi.
 |
Khoảng cách giữa “nhà trên” và “nhà dưới” chỉ vỏn vẹn một cây số, một ở đầu làng, một ở cuối làng, ngay tại trung tâm xã. Những cuộc di dời giữa hai nơi này hoàn toàn mờ nhạt trong ký ức tôi. Chỉ khi cố gắng sắp xếp lại những mảnh ghép hồi ức, tôi mới nhận thức được rằng thuở thơ ấu mình đã luân phiên sống ở cả hai ngôi nhà đó.
Ở nhà trên, một chiều tối, sau bữa cơm, tôi bước ra sân, hướng về phía gốc khế đầu hồi. Chẳng hiểu vì sao tôi lại lóng ngóng đá phải một con cóc. Con vật nhỏ bé kia phềnh bụng, chết ngửa. Tôi sụp xuống, một cảm giác tội lỗi choáng ngợp, khiến tôi ngẩn ngơ. Sau đó, tôi vội vã ngắt lá cà, mang con cóc đến gốc khế, dùng bay đào một huyệt nhỏ, rồi hái hoa lá xung quanh để khâm liệm và an táng nó một cách trang trọng.
Tuy sinh ra và lớn lên ở vùng nông thôn, nhưng cha mẹ tôi không phải là nông dân thuần túy. Ngoài những giờ học ở trường, tôi gần như không có bất kỳ công việc đồng áng nào, chỉ chuyên tâm vào việc học hành: ngồi vào bàn, khi mỏi thì lăn ra phản, say sưa nghiền ngẫm những cuốn sách lý luận và nghiên cứu văn học. Tôi đọc đi đọc lại đến mức thuộc lòng, những cuốn sách mà lẽ ra ở độ tuổi đó tôi chưa thể lĩnh hội hết.
Mỗi buổi sáng tan trường, sau bữa cơm, người bạn cùng lớp của tôi lại vội vã ra đồng. Con đường từ nhà cậu ấy đến ruộng luôn đi ngang qua nhà tôi. Lúc thì cậu ấy oằn mình với gánh phân nặng trĩu. Lúc khác, chú bò đi trước, cậu ấy vác cày hoặc bừa theo sau, khẽ quất roi vào mông bò. Lại có khi, cậu ấy vai vác cuốc, tay xách trang… Nhìn bạn quần quật với công việc không ngơi nghỉ, trong khi mình lại thảnh thơi với sách vở văn chương, một cảm giác khó tả dấy lên, khiến tôi lặng lẽ khép lại hai cánh cửa sổ bên phía bàn học của mình.
Những mảnh ghép ký ức nhỏ bé ấy, tựa như những chi tiết được kể trên, không chỉ can dự sâu sắc mà còn khởi thủy và định hình nên toàn bộ thiên tự sự cuộc đời tôi. Chính sự bền bỉ của trí nhớ này đã rèn giũa tôi một thái độ ứng xử thận trọng và tinh tế trước mọi người, kể cả một đứa trẻ còn đang ẵm ngửa. Bởi lẽ, đừng bao giờ lầm tưởng rằng trẻ con không biết gì và không ghi nhớ gì.
Mỗi khoảnh khắc hiện tại đều là hệ quả tất yếu, được kiến tạo từ sự tích lũy không ngừng của quá khứ. Quá khứ có thể phai mờ theo thời gian, nhưng ký ức, chúng vĩnh viễn tươi mới, sống động và tràn đầy sức sống.
Hoàng Đăng Khoa
Nguồn: Nguồn bài viết
