Xã Nam Hải Lăng (Quảng Trị), dù có vị trí đắc địa gần sông, nhưng lại đối mặt với tình trạng thiếu nước sạch nghiêm trọng từ nhiều đời nay. Người dân phải khoan giếng sâu nhưng nước bị nhiễm phèn nặng, không thể sử dụng cho sinh hoạt cá nhân, ăn uống và phải mua nước đóng bình với chi phí cao, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Một dự án cấp nước sạch trị giá hàng chục tỉ đồng, khởi công từ năm 2014 với vốn ODA Italia, đã bị dừng lại từ năm 2015 do nguồn vốn viện trợ bị cắt, biến thành công trình hoang phế ngay gần khu dân cư.
Sự bỏ hoang kéo dài hơn một thập kỷ này gây lãng phí lớn, bức xúc cho người dân và chính quyền địa phương tha thiết kiến nghị tỉnh sớm bố trí vốn để hoàn thiện công trình, chấm dứt cảnh "khát" nước sạch.
QTO – Xã Nam Hải Lăng, một địa phương mới được hình thành từ sự hợp nhất các xã Hải Phong, Hải Sơn và Hải Chánh thuộc huyện Hải Lăng cũ, sở hữu tiềm năng dồi dào nhờ vị trí đắc địa cạnh các dòng sông Ô Lâu, Ô Sa quanh năm không cạn. Tuy nhiên, một nghịch lý đau lòng lại tồn tại: từ bao đời nay, người dân Nam Hải Lăng vẫn đang “khát” từng giọt nước sạch cho sinh hoạt.
Gần nguồn nước lớn… nhưng vẫn “khát” nước sạch trầm trọng!
Nỗi khổ thiếu nước sạch không của riêng ai tại Nam Hải Lăng. Gia đình chị Nguyễn Thị Thanh Huyền (SN 1967) ở tổ 11, thôn Mỹ Chánh là một minh chứng điển hình. Để đáp ứng nhu cầu tối thiểu hàng ngày, chị Huyền đã đầu tư khoan một giếng sâu tới 45m. Thế nhưng, nguồn nước này lại bị nhiễm phèn nặng. Dù đã cho chảy qua hệ thống bể lọc đa tầng, mùi phèn vẫn không suy giảm. Cứ vài ngày, chị Huyền lại phải cặm cụi vệ sinh, xúc đi lớp phèn dày đặc, sền sệt như bùn non màu vàng sẫm bám đầy bề mặt bể lọc.
“Dù đã tìm đủ mọi cách để xử lý nước giếng khoan, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn phèn. Nước vẫn đục, mùi hôi nồng, chỉ có thể dùng tưới cây, lau dọn nhà cửa chứ không dám tắm giặt, nói gì đến nấu nướng, ăn uống. Nước sạch cho ăn uống, giặt giũ cả gia đình đều phải mua nước đóng bình”, chị Nguyễn Thị Thanh Huyền chua xót chia sẻ.
Cùng chung cảnh ngộ với chị Huyền, gia đình anh Đoàn Văn Bi (SN 1973) ở thôn Mỹ Chánh cũng đã phải khoan một giếng sâu 50m ngay sát Quốc lộ 1A. Song, nguồn nước bơm lên cũng mang màu vàng bờn bợt của phèn, hoàn toàn không thể sử dụng cho sinh hoạt cá nhân hay chế biến thực phẩm.
“Gia đình tôi ba đời nay đều sống trong cảnh “khát” nước sạch, từ bố mẹ đến tôi và giờ là con cái. Việc phải sử dụng nguồn nước nhiễm phèn, không đảm bảo vệ sinh đã khiến người dân trong thôn, trong xã mắc rất nhiều bệnh tật, đặc biệt là các bệnh về da và đường ruột”, anh Đoàn Văn Bi bức xúc.
 |
| Nước giếng khoan tại thôn Mỹ Chánh, xã Nam Hải Lăng vẫn còn màu vàng đục của phèn dù đã qua xử lý bể lọc – Ảnh: T.L |
Ông Lê Văn Phong, Phó Trưởng thôn Mỹ Chánh, nhấn mạnh: “Nhìn bề ngoài, xã Nam Hải Lăng nói chung và thôn Mỹ Chánh nói riêng là vùng đất sát quốc lộ, cận sông, ít ai nghĩ lại thiếu nước sạch trầm trọng đến vậy, nhất là vào mùa hè. Nhưng thực tế đã diễn ra hàng chục năm nay, người dân vẫn “khát” nước sạch. Nguồn nước sinh hoạt hàng ngày buộc phải mua từ TP. Huế hoặc nước đóng bình, khiến chi phí sinh hoạt hàng tháng trở nên vô cùng đắt đỏ”.
Ông Nguyễn Dương Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Hải Lăng, thông tin: “Sau khi sáp nhập, xã Nam Hải Lăng có quy mô dân số lên tới 25.536 người. Ngoại trừ 1.450 hộ dân thuộc xã Hải Phong cũ được hưởng lợi từ hệ thống dẫn nước sạch từ Nhà máy nước Hòa Bình Chương (TP. Huế), toàn bộ cư dân còn lại đều chung cảnh thiếu nước sạch sinh hoạt. Ngay cả các hộ ở Hải Phong cũ, dù có nước sạch, cũng phải mua với giá khá cao, lên đến 15.000 đồng/m3. Nhận thấy sự cấp bách này, trước đây, UBND tỉnh Quảng Trị đã quyết định đầu tư Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ vào năm 2014. Tuy nhiên, dự án đã bị dừng lại khi đang xây dựng dở dang từ năm 2015 cho đến nay. Vì vậy, khát khao về một nguồn nước sạch vẫn chỉ là mơ ước xa vời đối với người dân Nam Hải Lăng”.
Dự án cấp nước sạch… hoang phế giữa chừng!
Sự bức xúc của người dân thôn Mỹ Chánh càng thêm sâu sắc khi họ chứng kiến công trình hệ thống cấp nước lẽ ra phải phục vụ mình, được triển khai xây dựng tại xã Hải Chánh cũ, nay lại hoang hóa, xuống cấp nghiêm trọng, thậm chí trở thành nơi trú ngụ của trâu bò suốt hơn 10 năm qua. Điều đáng nói là vị trí dự án chỉ cách nhà họ vỏn vẹn từ 200 đến 500 mét.
Theo hồ sơ lưu trữ tại xã Nam Hải Lăng, Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ do Công ty CP Nước sạch Quảng Trị cũ làm chủ đầu tư, được khởi công từ tháng 6/2014 và dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng từ tháng 7/2015. Mục tiêu của dự án là xây dựng một hệ thống xử lý nước sạch đạt chuẩn với công suất 2.000m3/ngày đêm, thuộc quy mô công trình cấp IV. Nguồn nước mặt được lấy trực tiếp từ sông Ô Lâu, đoạn chảy qua thôn Mỹ Chánh. Trạm xử lý được xây dựng trên diện tích 0,4ha. Mạng lưới đường ống phân phối, truyền dẫn có đường kính D≥100mm dài 6.338m và hơn 17.000m ống nhánh cùng dịch vụ đấu nối được kỳ vọng sẽ đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch cho hơn 1.100 hộ gia đình thuộc các xã phía Nam huyện Hải Lăng cũ, nay là xã Nam Hải Lăng.
 |
| Công trình hoang tàn và xuống cấp – Ảnh: T.L |
Dự án được UBND tỉnh Quảng Trị cũ phê duyệt chủ trương đầu tư vào năm 2010 với tổng kinh phí 20,480 tỉ đồng. Sau đó, vào năm 2014, vốn đầu tư được điều chỉnh lên gần 31 tỉ đồng. Trong số này, hơn 8,2 tỉ đồng là vốn viện trợ ODA từ Chính phủ Italia, nằm trong khuôn khổ Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia.
Đến tháng 9/2015, chủ đầu tư đã cơ bản hoàn thành phần hạ tầng xây lắp. Tuy nhiên, toàn bộ phần lắp đặt thiết bị từ nguồn vốn ODA lại không được triển khai theo đúng tiến độ và kế hoạch đã phê duyệt. Nguyên nhân là do Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia về Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước đã chấm dứt, dẫn đến nguồn vốn viện trợ không thể giải ngân. Điều này buộc dự án phải dừng lại từ năm 2015 và bị bỏ hoang cho đến nay.
“Mặc dù tỉnh Quảng Trị mới đã được thành lập, nhưng việc khắc phục và xử lý Dự án hệ thống cấp nước tại xã Hải Chánh cũ vẫn chưa được các sở, ngành, đơn vị liên quan khởi động lại. Trong thời gian tới, chính quyền địa phương tha thiết mong muốn UBND tỉnh Quảng Trị sớm quan tâm bố trí nguồn vốn để hoàn thiện công trình, giúp người dân có nước sạch sử dụng, chấm dứt tình trạng khát nước kéo dài”, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Hải Lăng Nguyễn Dương Thanh Bình kiến nghị.
Phó Trưởng thôn Mỹ Chánh Lê Văn Phong bày tỏ: “Sự bức xúc của người dân là hoàn toàn có thật. Thứ nhất, họ rất cần nước sạch để sinh hoạt. Thứ hai, chứng kiến một công trình hàng chục tỉ đồng bị bỏ hoang, xuống cấp trầm trọng hơn 10 năm nay là một sự lãng phí vô cùng xót xa của ngân sách nhà nước. Thứ ba, trong suốt hơn một thập kỷ qua, Nhân dân đã hàng trăm lần đề xuất, kiến nghị qua các cuộc tiếp xúc cử tri từ cấp xã, huyện, tỉnh đến Quốc hội, nhưng vẫn chưa thấy các cơ quan chức năng có giải pháp giải quyết “thấu tình, đạt lý”. Điều này không chỉ khiến công trình ngày càng hư hỏng nặng hơn mà còn làm người dân mòn mỏi chờ đợi nước sạch trong vô vọng”.
Trước tình hình này, UBND tỉnh Quảng Trị cũ đã từng báo cáo Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư để xem xét, giải quyết theo hướng: Đề xuất chấm dứt thực hiện Chương trình hỗ trợ cán cân thanh toán và ngành nước giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Italia để quyết toán các hạng mục công trình đã đầu tư. Đồng thời, kiến nghị bố trí nguồn vốn dự phòng từ ngân sách Trung ương để tiếp tục hoàn thành các hạng mục còn lại, đưa công trình vào khai thác. Bên cạnh đó, đề nghị Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao cho UBND tỉnh Quảng Trị cân đối ngân sách địa phương và huy động các nguồn vốn xã hội hóa để triển khai thực hiện, nhằm tránh lãng phí nguồn lực và giải tỏa bức xúc trong dư luận Nhân dân.
Ngô Thanh Long
