Đậm đà chả cá trắm sông Son

 

Nghề nuôi cá trắm tại sông Son không chỉ kiến tạo công ăn việc làm, cải thiện đời sống người dân, mà còn góp phần vẽ nên bức tranh hài hòa giữa hoạt động kinh tế con người và cảnh quan thiên nhiên vùng di sản, mời gọi du khách không chỉ thưởng lãm, khám phá mà còn trải nghiệm những tinh hoa ẩm thực độc đáo của miền đất này.

 

Đối với nhiều du khách từng ghé thăm Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha, các sản phẩm từ cá trắm nuôi lồng sông Son đã trở thành thức quà quen thuộc, mang hương vị đặc trưng khó quên. Tuy nhiên, giai đoạn đại dịch Covid-19 hoành hành đã làm du lịch tại Phong Nha-Kẻ Bàng ngưng trệ, đẩy hàng trăm tấn cá trắm cỏ nuôi lồng trên sông Son vào tình trạng ùn ứ đầu ra nghiêm trọng.

 

Nhằm giải quyết bài toán tiêu thụ bền vững cho cá trắm và chấm dứt tình trạng ép giá thu mua cá tươi, năm 2020, HTX Xuân Sơn đã tiên phong đầu tư hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại để chế biến cá trắm thành chả cá – một giải pháp đột phá nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, gia tăng thu nhập cho bà con, đồng thời đáp ứng thị hiếu đa dạng của thị trường, đặc biệt là du khách khi ghé thăm Quảng Bình.

 

Giám đốc HTX Xuân Sơn Nguyễn Đức Anh chia sẻ: “Chả cá trắm vốn là món ăn truyền thống, quen thuộc trong mỗi gia đình địa phương từ bao đời nay. Tuy nhiên, mỗi nhà lại có bí quyết riêng, dẫn đến hương vị không đồng nhất. Với khát vọng đưa chả cá trắm sông Son trở thành một sản phẩm hàng hóa đặc trưng, được thị trường đón nhận rộng rãi, tôi đã không quản ngại đến Hà Nội tìm học kinh nghiệm từ những cơ sở làm chả cá danh tiếng. Trở về, chúng tôi kiên trì vừa sản xuất, vừa điều chỉnh, không ngừng thử nghiệm cho đến khi đạt được công thức tối ưu. Khi chả cá trắm bắt đầu được các nhà hàng, quán ăn đánh giá cao về chất lượng và hương vị, HTX đã mạnh dạn đẩy mạnh sản xuất quy mô lớn và chính thức xây dựng thương hiệu.”

 

Để sản phẩm đủ điều kiện “gắn sao” OCOP, HTX đã tập trung hoàn thiện các quy trình nghiêm ngặt: từ công bố chất lượng sản phẩm, đăng ký mã số, mã vạch, tem truy xuất nguồn gốc, đến chứng nhận sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu và thiết kế bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp. Sau hai năm miệt mài vừa sản xuất, vừa hoàn thiện và tích lũy kinh nghiệm, chả cá trắm sông Son đã chính thức được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh. Đây là một dấu mốc quan trọng, tạo động lực mạnh mẽ để HTX vươn xa hơn trong việc mở rộng thị trường.

 

Qua quá trình sản xuất và phát triển sản phẩm, các thành viên HTX đã đúc kết được một điều cốt yếu: Gia vị dù quan trọng nhưng chỉ là yếu tố bổ trợ, cái hồn của món chả cá nằm ở chất lượng nguyên liệu – cá phải thực sự tươi ngon mới giữ được vị ngọt tự nhiên đặc trưng. Đặc biệt, nhờ nguồn nước sông Son luôn chảy mạnh, kết hợp với chế độ ăn tự nhiên chủ yếu từ cỏ, chuối, rong rêu, cá trắm tại đây có thịt chắc, thơm ngon, làm nên hương vị chả cá trắm vượt trội. Trong năm 2021, HTX Xuân Sơn đã thành công liên kết tiêu thụ hơn 10 tấn chả cá trắm. Đến nay, sản phẩm không chỉ được người tiêu dùng địa phương ưa chuộng mà còn hiện diện tại nhiều cửa hàng thực phẩm sạch trong tỉnh và phân phối đến các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh.

Mặc dù đã có thương hiệu và được thị trường đón nhận tích cực, HTX vẫn đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm rộng rãi; vấn đề vốn lưu động cho hoạt động tiêu thụ; thiếu kinh nghiệm trong quản lý sản xuất kinh doanh, cũng như cơ sở vật chất, trụ sở làm việc. Với mức giá 350.000 đồng/kg, chả cá sông Son hiện đang cao hơn so với các loại chả cá khác trên thị trường, gây khó khăn nhất định trong việc mở rộng tiêu thụ.

 

Anh Nguyễn Đức Anh lý giải, giá thành cao của sản phẩm xuất phát từ việc lựa chọn nguyên liệu khắt khe: cá trắm dùng làm chả phải được nuôi ít nhất 2 năm và đạt trọng lượng từ 4,5kg trở lên, khiến chi phí đầu vào cao hơn đáng kể so với cá nhỏ. Hơn nữa, từ một con cá 5kg, chỉ thu được khoảng 2,2kg thịt phi lê, phần còn lại là đầu, xương, ruột cá vẫn chưa được tận dụng triệt để. Với cơ cấu chi phí hiện tại, giá bán chỉ đủ trang trải lương nhân viên mà chưa mang lại lợi nhuận đáng kể. Trong tương lai, HTX dự kiến sẽ đóng gói cá tươi để cung cấp ra thị trường và đặc biệt là nghiên cứu các giải pháp tận thu tối đa các bộ phận còn lại của cá, nhằm giảm giá thành sản phẩm, mở rộng khả năng tiếp cận thị trường.

 

Ông Phan Thanh Luận, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Phong Nha, thông tin: “Hiện tại, địa bàn có 410 hộ dân đang nuôi 650 lồng cá trắm, với sản lượng bình quân 297 tấn mỗi năm. Việc HTX Xuân Sơn đầu tư công nghệ hiện đại vào chế biến chả cá là một định hướng mới đầy triển vọng; nếu thành công mở rộng thị trường, sẽ giúp bà con nông dân an tâm hơn về đầu ra sản phẩm. Để song hành cùng HTX, UBND thị trấn Phong Nha đã và đang tích cực hỗ trợ đưa sản phẩm chả cá tham gia các hội chợ cấp tỉnh, tăng cường truyền thông, quảng bá, hỗ trợ các thủ tục cần thiết cho sản phẩm OCOP, cũng như tìm kiếm địa điểm phù hợp để xây dựng trụ sở cho HTX.”

 

Trong thời gian tới, UBND thị trấn sẽ phối hợp chặt chẽ với UBND huyện Bố Trạch để thiết lập một gian hàng chuyên biệt dành cho các sản phẩm OCOP của huyện ngay tại trung tâm thị trấn, nhằm đẩy mạnh quảng bá. Đồng thời, thị trấn sẽ khuyến khích các nhà hàng, quán ăn và đơn vị kinh doanh du lịch trên địa bàn tích cực giới thiệu các món đặc sản địa phương nói chung và chả cá sông Son nói riêng đến du khách khi ghé thăm di sản. Bên cạnh đó, sẽ tiếp tục hỗ trợ HTX Xuân Sơn xây dựng sản phẩm cá trắm tươi sông Son trở thành sản phẩm OCOP cấp tỉnh, qua đó làm phong phú thêm lựa chọn ẩm thực cho du khách.