Quảng Bình, dải đất hẹp nhất của miền Trung, chiếc đòn gánh hai đầu đất nước đã oằn mình hứng chịu bao đau thương trong chiến tranh. Mỗi tấc đất, tên làng, mỗi con đường ra tiền tuyến đều được xây dựng và bảo vệ bằng máu và nước mắt của các các chiến sỹ lứa tuổi 20. Họ đã nằm lại trên mảnh đất tuyến lửa, để cho đất nước được “nở hoa độc lập, kết trái tự do”.
Gần nửa thế kỷ đã trôi qua từ ngày đất nước giải phóng, có những người vĩnh viễn nằm lại chiến trường bởi không ai tìm ra, có những người được cất bốc về quê, một số người hơn hai mươi năm sau ngày hy sinh mới lấy được thi thể ra khỏi nơi bị vùi lấp như các chiến sỹ hy sinh tại Hang Tám Cô. Nhiều địa danh đã trở thành Di tích lịch sử cách mạng Quốc gia nhưng vẫn chưa được nhiều người biết đến như Hang Lèn Hà ở huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình – nơi 13 chiến sỹ thông tin liên lạc đã hy sinh trong khi làm nhiệm vụ. Khi Đài Truyền hình Việt Nam truyền hình trực tiếp đại Lễ cầu siêu anh linh các anh hùng liệt sĩ hy sinh tại Hang Tám Cô và Đường 20 Quyết Thắng, nhiều cựu thanh niên xung phong tham dự bùi ngùi xúc động và ước nguyện các chiến sỹ hy sinh tại Hang Lèn Hà cũng sẽ có một đại lễ cầu siêu quy mô như thế, để ấm lòng các anh hùng liệt sĩ và chia sẻ sự mất mát đau thương với gia đình liệt sỹ đang ở xa không có điều kiện về thăm.
Hang Lèn Hà nằm ở lưng chừng núi thuộc bản Hà, xã Thanh Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây được chọn làm căn cứ bí mật để đặt máy móc, điện đàm liên lạc của Trạm Cơ vụ A69 thuộc Đại đội 9, Trung đoàn 134, Bộ Tư lệnh Thông tin Liên lạc. Dưới chân núi là khu nhà nghỉ, hội trường sinh hoạt của Trạm Cơ vụ A69 và làm kho dự trữ vật tư, vũ khí trang bị, lương thực phục vụ chiến trường miền Nam. Vì thế hang Lèn Hà là một trong những trọng điểm địch đánh phá ác liệt nhằm cắt đứt chi viện và huyết mạch thông tin, liên lạc ra chiến trường. Sự sống và cái chết nằm trong tấc gang nhưng cán bộ, chiến sĩ Trạm Cơ vụ A69 là những chàng trai cô gái tuổi mười tám, đôi mươi vẫn ngày đêm bám chốt với tinh thần: “Quý xăng như máu/Yêu máy như con/Quyết tâm bám máy giữ thông tin liên lạc”(1). Thậm chí, sự mất mát, hy sinh còn được chuẩn bị trước một cách bình thản, hiên ngang qua việc các chiến sỹ viết tên tuổi, quê quán của mình bỏ vào lọ penixilin, phòng khi hy sinh còn có thông tin để lại. Có lẽ đây là biểu tượng cao nhất của chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta, trở thành bản tráng ca tỏa sáng đến các thế hệ và xuyên suốt mọi thời đại .
Nhà văn Nguyễn Khải từng viết: “Sự sống nảy sinh từ trong cái chết, hạnh phúc hiện hình từ những gian khổ, hy sinh”. Trạm Cơ vụ A69 lúc bấy giờ có quân số 33 người thuộc nhiều bộ phận khác nhau. Tiểu đội tổng đài gồm 13 nữ chiến sĩ chưa ai có gia đình, người lớn nhất chỉ mới 22 tuổi, nhỏ nhất là 2 cô mới bước qua tuổi 16, đều là người các tỉnh phía bắc. Chỉ duy nhất một nữ chiến sỹ có người yêu là chị Vũ Thị Lan nhưng cả năm trời cũng không được gặp người yêu dù cùng làm nhiệm vụ trên một cung đường. Trước lúc hy sinh, chị Lan được đơn vị làm thủ tục để về quê ra mắt người yêu. Ngày 02/7/1972, sau trận bom chỉ điểm, bom phát quang và bom B52, bom bi rải thảm, 13 chiến sỹ Trạm Cơ vụ A69 đã anh dũng hy sinh, trong đó có 10 nữ chiến sỹ tiểu đội tổng đài, gồm:
- Đàm Văn Trình, sinh năm 1944, quê ở Đông Thành, Kim Đông, Hưng Yên
- Dương Văn Chấn, sinh năm 1946, quê ở Đoài Côi, Trung Khánh, Cao Bằng.
- Trần Văn Xay, sinh năm 1946, quê ở Ngô Quyền, Thanh Ba, Phú Thọ.
- Vũ Thị Lan, sinh năm 1950, quê ở Vũ Tây, Vũ Thư, Thái Bình.
- Bùi Thị Lung, sinh năm 1954, quê ở Kim Sơn, Kim Bôi, Hòa Bình.
- Chu Thị Mạnh, sinh năm 1956, quê ở Văn Lung, thị xã Phú Thọ, Phú Thọ
- Ngô Thị Luận, sinh năm 1955, quê ở Tân Long, Tân Lập, Phú Thọ.
- Hoàng Thị Linh, sinh năm 1956, quê ở Trần Phú, thị xã Phú Thọ, Phú Thọ
- Nguyễn Thị Anh, sinh năm 1955, quê ở Thanh Cù, Thanh Ba, Phú Thọ.
- Lê Thị Châm, sinh năm 1955, quê ở Văn Đồn, Đoan Hùng, Phú Thọ.
- Cao Thị Xuyến, sinh năm 1953, quê ở Hoàng Kim, Hoàng Hóa, Thanh Hóa
- Trần Thị Loan, sinh năm 1954, quê ở Phú Lộc, Nho Quan, Ninh Bình
- Nguyễn Thị Thảo, sinh năm 1953, quê ở Thanh Lạc, Nho Quan, Ninh Bình.
Nén đau thương, 03 chiến sỹ còn lại là Nguyễn Thị Thanh, Phạm Thị Vang và Nguyễn Thị Nghiêm tiếp tục làm nhiệm vụ của 10 chiến sỹ đã hy sinh. Thông tin liên lạc được thông suốt sau đó 01 giờ đồng giờ, nửa tháng sau mới có lực lượng về bổ sung. Với tinh thần người trước ngã có người sau thay thế, anh Hưng, người yêu chị Lan đã xin chuyển về làm thay nhiệm vụ của người yêu, nghẹn ngào khi biết lá thư mình gửi trước đó một tháng đã không kịp đến trước lúc chị Lan hy sinh. Chuyện tình của 02 người cũng như sự hy sinh anh dũng của các chiến sỹ đã hiệu triệu hàng vạn trái tim xích lại gần nhau hơn, tiếp thêm sức mạnh cho đồng đội, quân và dân vững vàng đối đầu với gian khó, góp phần vào sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Ngày 07/5/2009 Hang Lèn Hà đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận Di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia. Bộ Tư lệnh Thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình đã đầu tư xây dựng đường vào khu di tích, dựng Miếu, Bia và phủ sóng điện thoại khu vực Hang Lèn Hà để ghi danh, tưởng nhớ các cán bộ, chiến sỹ Trạm Cơ vụ A69 đã hy sinh anh dũng trong ngày 02/7/1972.
Bản Hà hôm nay đường điện đã khang trang, cuộc sống từng ngày đổi thay, phát triển trên miền cao biên giới. Nơi các chiến sỹ yên nghỉ vẫn xạc xào tiếng gió đại ngàn, tiếng chim ca tha thiết gọi bình yên. Những cán bộ bảo vệ khu di tích ngày đêm chu đáo hương hoa nhưng vẫn ước nguyện được nhiều người biết đến, viếng thăm để phát huy giá trị, ý nghĩa của Di tích cách mạng hào hùng, vinh danh các chiến sỹ xứng đáng với tầm vóc thời đại.
Ngày 16/12/2015, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn đã đến thăm khu di tích, trèo qua 261 bậc đá lên hang Lèn Hà để tận mắt chứng kiến nơi làm việc của các chiến sỹ thông tin của Trạm Cơ vụ A69 ngày nào. Nghẹn ngào xúc động, Thứ trưởng đã ghi vào sổ lưu niệm và chỉ đạo Sở Thông tin và Truyền thông Quảng Bình, các ngành chức năng tăng cường công tác truyền thông, đầu tư xây dựng cũng như tổ chức các hoạt động tri ân nhằm giáo dục truyền thống cách mạng, tự hào về chiến công hào hùng, để sự hi sinh và cống hiến của các anh hùng liệt sĩ, các thế hệ cha anh mãi mãi được tôn vinh, trường tồn cùng với non sông, đất nước.
Nguồn T.L – Tạp chí Nhật Lệ
