|
|
|
Làng nghề đánh cá biển ở Cảnh Dương |
Đến nay, trên địa bàn huyện Quảng Trạch có những nghề đã thất truyền, có những nghề còn tồn tại. Nghề đan lát ở Thọ Đơn ra đời trên cơ sở đáp ứng yêu cầu của nghề đánh cá biển ở các làng Cảnh Dương, Lý Hòa… Bởi thế, sản phẩm ở đây chủ yếu là nong, nia, rổ, rá, sàng, giần với những nguyên vật liệu tương đối đơn giản như mây, tre vốn có rất nhiều ở các huyện lân cận như Tuyên Hóa, Minh Hóa, Bố Trạch. Người ta chọn mua tre già vào các mùa tháng rét để tránh mọt, mối. Sau đó là cả một quy trình làm sản phẩm: Công đoạn chẻ tre, vót nan, đem phơi, lại mang đi xông khói để chống mọt và sau đó chọn nan tre lên nước vàng bong như đánh bóng. Tiếp đến, người ta đem đan tấm, kéo (lận) thành sản phẩm theo ý muốn, cuối cùng là nấc vành cho sản phẩm. Đồ đan Thọ Đơn được tiêu thụ nhiều không chỉ trong tỉnh mà còn ở các vùng lân cận như Hà Tĩnh, Quảng Trị…
|
|
|
Làng mây tre đan ở Thọ Đơn |
Chung tôi tìm về làng Thọ Đơn, các bậc cao niên trong làng, được hỏi về nghề truyền thống của làng các cụ luôn tự hào nói rằng: Nguyên liệu chính làt nguồn tre ở đây rất đảm bảo chất lượng để tạo ra độ bền sản phẩm, cộng với sự khéo léo của người thợ để tạo ra sản phẩm hoa văn đẹp đẽ, độc đáo riêng có ở làng này mới có, nên sản phẩm đồ đan Thọ Đơn vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay và vẫn đem lại thu nhập đáng kể cho người dân. Ở Thọ Đơn, nghề đan được làm theo vụ mùa cá, tức là khoảng tháng 3- 4 âm lịch. Do đó, nó vẫn được xem là nghề làm phụ lúc mùa màng rảnh rỗi, tận dụng được nhiều lao động từ trẻ đến già. Vào đúng vụ, cả làng rộn rã tiếng vót nan, đan lát, các nhóm tập trung con trai, con gái từ 10-12 người làm chung, vừa làm vừa trò chuyện, hát hò, đó cũng là một hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần cộng đồng.
|
|
|
Làng nghề nón lá ở Quảng Trạch |
Nói đến nghề làm nón ở ven sông Gianh, có thể kể ra nhiều làng nghề như: Thổ Ngọa, Thuận Bài, Minh Lợi… Cũng như nghề đan lát, nguyên liệu làm nón chủ yếu là lá nón, nứa, tre sẳn có trên rừng. Chiếc nón tuy đơn giản, ít khó nhọc, dễ làm nhưng người làm lại không chủ động được về nguyên vật liệu. Đầu tiên người ta vót vành nón bằng thân cây lồ ô, sau đó lên vành. Lá nón là loại lá tơi non ở rừng hoặc là lá dừa, được ủi cẩn thận sao cho phẳng mà vẫn giữ được độ trắng sang, tiếp đến lá được cắt, xâu lại rồi đem dàn đều lên khuôn. Sợi may nón ngày xưa là sợi cây “đoác”, còn gọi là “móc”. Cây “đoác” giống cây dừa, thân có bẹ, cuối bẹ là những tấm “móc” đan bọc quanh thân. Ngày nay, người thợ may nón đã dùng sợi tơ, sợi cước để may nón. Chiếc nón do đó cũng đẹp, bền hơn. Giá thành của chiếc nón phụ thuộc vào giá của những nguyên vật liệu ấy. Nghề làm nón cũng được xem là nghề phụ, nhưng nhiều người, đặc biệt là phụ nữ làm vì không phức tạp, đến trẻ nhỏ 12- 15 tuổi cũng làm được.
Để đáp ứng nhu cầu nghề đánh cá, đã hình thành ở đây những làng nghề đan lưới, đóng thuyền ở xã Quảng Lộc, Thanh Trạch… phục vụ bà con nông ngư dân. Dù thế, ẩn sâu trong đó vẫn có những nét đẹp văn hóa, lịch sử lưu truyền từ đời này sang đời khác, như hình thức sinh hoạt cộng đồng ở làng Thọ Đơn… thông qua đó, cũng cố thêm tình làng nghĩa xóm, tình đoàn kết giữa người dân không chỉ trong một làng, mà còn ở xã, huyện, vùng… Lối sống tốt đẹp đó cho đến nay vẫn còn được người dân trân trọng, gìn giữ.
Với mục tiêu từ nay đến năm 2020, tỉnh Quảng Bình tập trung ưu tiên, khôi phục, khuyến khích phát triển ngành nghề chế biến nông – lâm – thủy – hải sản, mây tre, nón lá, thủ công mỹ nghệ, hàng lưu niệm, thực phẩm, đồ uống và du nhập thêm các nghề mới… Năm 2015, tỉnh khuyến khích các cơ sở áp dụng khoa học công nghệ mới nhằm phát triển nghề nón lá, mây tre đan, chiếu cói, hàng thủ công mỹ nghệ, hàng lưu niệm; chú trọng các mặt hàng mỹ nghệ chất lượng cao nhằm đáp ứng được nhu cầu phục vụ cho du lịch và xuất khẩu… Với định hướng phát triển ngành nghề truyền thống tại các làng nghề sẽ là đòn bẩy, thúc đẩy ngành Du lịch trên địa bàn tỉnh phát triển, bên vững hơn.
Đặng Hà
